१७ साउन, काठमाडौं । आज पाँच प्रदेशका केही ठाउँमा भारी वर्षा हुने सम्भावना रहेको छ ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार कोशी, बागमती, गण्डकी, कर्णाली र सुदुरपश्चिम प्रदेशका एक–दुई स्थानमा भारी वर्षाको सम्भावना छ ।
विभागले ती स्थानका सर्वसाधारणलाई सतर्क रहन अनुरोध गरेको छ ।
आज दिउँसो देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने बताउँदै धेरै ठाउँमा मेघगर्जन र चट्याङसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको जनाएको छ ।
१७ साउन, काठमाडौं । नवनियुक्त तीन जना प्रदेश प्रमुखले आज पद तथा गोपनीयताको शपथ लिंदैछन् ।
शपथ कार्यक्रम राष्ट्रपति निवास शीलत निवासमा साँझ पाँच बजेका लागि तय गरिएको छ ।
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले बुधबार संविधानको धारा १६३ को उपधारा २ बमोजिम बागमती प्रदेशमा दीपक प्रसाद देवकोटा, लुम्बिनी प्रदेशमा कृष्णबहादुर घर्तीमगर र कर्णाली प्रदेश प्रमुखमा यज्ञराज जोशीलाई नियुक्त गरेका थिए ।
सोमबार बसेको मन्त्रिपरिषद बैठकले उनीहरुलाई प्रदेश प्रमुखमा नियुक्तिका लागि सिफारिस गर्ने निर्णय गरेको थियो ।
बागमतीका प्रदेश प्रमुख यादव चन्द्र शर्मा, लुम्बिनीका प्रदेश प्रमुख अमिक शेरचन र कर्णालीका प्रदेश प्रमुख तिलक परियारखलाई पदमुक्त गरेपछि नयाँ प्रदेश प्रमुख नियुक्त भएका हुन् ।
प्रदेश प्रमुखबाट पदमुक्त भएका शर्मा एकीकृत समाजवादी, शेरचन र परियार नेकपा माओवादी केन्द्र निकट हुन् । उनीहरु तीनैजनालाई प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारले नियुक्त गरेको थियो ।
१६ साउन, काठमाडौं । पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालले मंगलबार काठमाडौंमा आयोजित एक कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै आफूलाई कुनै बेलाको ‘कडा रक्षामन्त्री’ भएको चिनारी दिए ।
तत्कालीन प्रधानसेनापतिले भ्रष्टाचार गरेपछि राजा वीरेन्द्रको असहमतिका बाबजुद आफूले बर्खास्त गरेको सुनाउँदै उनले आफूलाई कडा रक्षामन्त्रीको दर्जा दिएका थिए ।
‘२०५१ सालमा रक्षामन्त्री भएपछि प्रधानसेनापतिलाई पनि सञ्चालन गर्नुपर्छ, म कडा रक्षामन्त्री थिएँ’, नेता नेपालले भने, ‘त्यो बेलामा राजा वीरेन्द्र थिए । वीरेन्द्रले भने एकपटक माफ दिइदिनुस् न त भने । मैले भनें – माफी दिन सकिंदैन, यस्ता मान्छेलाई राखेर सेनाको इज्जत बढ्न सक्दैन ।’
एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष नेपालको यो टिप्पणीलाई नेपाली सेनाका वहालवाला तथा पूर्वअधिकृतहरुले चाहिँ अनौठो मानेका छन् । उनीहरुको भनाइमा, त्यसबेला सेना प्रमुखलाई बर्खास्त गरिएको जानकारी कसैलाई छैन ।
सैनिक प्रवक्ता गौरवकुमार केसी एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष नेपालले कुन सन्दर्भमा यो विषयबारे बोलेका हुन् भन्ने जानकारी नभएको प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले अगाडि भने, ‘के विषयमा बोल्नु भयो भन्ने पनि जानकारी छैन र बर्खास्त भएको विषय पनि मेरो जानकारीमा छैन ।’
सेनाका अर्का एक उच्च अधिकृतले भने त्यो तहको नेताबाट गलत कुरा सार्वजनिक मञ्चमा व्यक्त भएको टिप्पणी गरे ।
२०५१ सालको आम निर्वाचनपछि एमाले नेता मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वमा बनेको मन्त्रिपरिषद्मा माधवकुमार नेपाल उपप्रधान, रक्षा एवं परराष्ट्र मन्त्री थिए । त्यसबेला गडुल शम्शेर जबरा नेपाली सेनामा प्रधानसेनापति थिए । सैनिक मामलाका जानकार एवं जंगीअड्डाः विगत र वर्तमान पुस्तकका लेखक मोहन थापाका अनुसार, जबरा त्यसबेला बर्खास्तीमा परेका थिएनन् । उनले पूरा कार्यकाल विताएको नेपाली सेनाको अभिलेखले पनि देखाउँछ ।
पूर्वउपरथी विनोज बन्स्यात त नेता नेपालले सार्वजनिक खपतका लागि मात्र प्रधानसेनापतिलाई हटाएको टिप्पणी गरेको आरोप लगाए ।
‘तत्कालीन समयमा रक्षामन्त्रीले सैनिक मामलामा राजनीतिक रुपमा हस्तक्षेप गर्ने चलन नै थिएन, सेना आफ्नै प्रणालीमा चल्थ्यो’, बस्न्यातले अनलाइनखबरसँग भने, ‘त्यसबेला सेनाको परमाधिपति राजा नै थिए, त्यसकारण पनि नेता नेपालले बोलेको कुरामा सत्यता छैन ।’
२०५१ सालमा के भएको थियो ?
सैनिक अधिकृतहरुले नेपालको भनाइलाई खण्डन गरेपछि प्रश्न उठ्छ – २०५१ सालमा आखिर भएको के थियो ? जानकारहरुका अनुसार, त्यसबेला सेनाभित्र भ्रष्टाचार विषय चाहिँ बाहिर आएको थियो । प्रधानसेनापति नै बर्खास्तीमा परेका भने होइनन् ।
त्यसबेलासम्म नेपाली सेनामा सिनियर उपरथी नै प्रधानसेनापति बन्ने चलन थियो । त्यसबेलाका वरिष्ठ उपरथी योगेन्द्र प्रतापजंग राणा सम्भाररथी विभागमा प्रमुख थिए । त्यसबेला विभागमा अनियमितता भएको गाइँगुइँ चलेको पुराना सैनिक अधिकृतहरु बताउँछन् ।
यो चर्चा त्यतिबेला चलेको थियो, जतिबेला गडुलशमशेर जबराको कार्यकाल सकिन लागेको थियो । १ वैशाख २०५२ बाट जबराको कार्यकाल सकिँदै थियो, उनी सैनिक परम्परा अनुसार १ चैत २०५१ बाटै विदामा बसेका थिए ।
त्यसबेला धर्मपालवरसिंह थापा कायमुकायम प्रधानसेनापति बनेका थिए । ‘अनियमितताबारे थाहा पाएपछि उहाँले राजदरबारमा तत्कालीन परमाधिपतिलाई यसबारे बताउनुभएको थियो’, सैन्य मामलाका जानकार थापाले भने, ‘त्यो सूचना पाएपछि त्यसबेला दरबारले आन्तरिक रुपमा छानबिन गराएको थियो ।’
त्यसक्रममा सम्भार रथी विभागमा अनियमितता भएको पुष्टि भएको थियो । विभागले गरेको खरिदको विवरण अनुसार भुक्तानीका लागि चेक साटिएको तर, जिन्सी भण्डारणमा ती सामानहरु नभएको भेटिएको अधिकृतहरु बताउँछन् ।
त्यसपछि सम्भार रथी विभागका उपरथी योगेन्द्र प्रतापसँगै सम्भार महासेनानी गृवाणयुद्ध विक्रम शाह, सेनानी मिनबहादुर रावल र सुबेदार कर्मचारी गोपाल कोइराला कारबाहीमा परेका छन् । उनीहरुलाई जरिवानासँगै जेल सजाय पनि भएको थियो ।
जानकारहरुका अनुसार, मनमोहन अधिकारीअघि प्रधानमन्त्री बनेका गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग सुक गोपाल कोइरालाको राम्रो सम्बन्ध थियो ।
‘त्यही सम्बन्धलाई जोडेर योगेन्द्र प्रतापले आफू प्रधानसेनापति बन्ने गरी रथीको दरबन्दी सिर्जना गराएका थिए’, एक पूर्वसैनिक अधिकृत भन्छन्, ‘सिनियर रथी हुँदा एक वर्ष पदावधि बढ्थ्यो र उनी भावी प्रधानसेनापतिको रोलक्रममा हुन्थे ।’
तर, अनियमितताको विषय बाहिर आएपछि उनी रथी बन्न त पाएनन् नै, थुनामा समेत पुग्नुपर्यो ।
यो विषय सतहमा आएपछि विदामा बसेका प्रधानसेनापति गडुल शम्शेर जबराले नैतिकताको आधारमा राजीनामा दिएका थिए । नेपाली सेनाको जंगीअड्डाले प्रकाशन गर्ने सिपाही मासिक पत्रिकाको २०५२ जेठको अंकमा पनि जबराले राजीनामा दिएको विषय उल्लेख छ ।
राजीनामाको व्यहोरामा लेखिएको छ, ‘श्री ५ महाराजधिराज सरकारका हजुरमा सम्माननीय प्रधासेनापति महारथी श्री गडुल शम्सेर जबराले शाही नेपाली जंगीअड्डा अन्तरर्गतको सम्भाररथी विभागमा भएको भ्रष्टाचार र आर्थिक अनियमितताको कारणलाई लिइ शाही नेपलाी सेनाको स्वच्छ छवी र प्रधानसेनापति पदको मर्यादा तथा गरिमा कायम राख्न नसकेकाले नैतिकताको आधारमा आफ्नो पदबाट २०५२/१/२१ गते चढाउनु भएको राजीनामा मौसूफबाट स्वीकृत गरिबक्सेको छ ।’
अर्थात्, पूर्वप्रधानमन्त्री नेपालले भने जस्तो तत्कालीन प्रधानसेनापति बर्खास्तमा परेका थिएनन्, बरु नैतिकताका आधारमा राजीनामा दिएका थिए । अझ उनी मातहतको विभागमा भएको अनयमितताको छानबिन समेत मन्त्रिपरिषद्बाट नभई दरबारबाट भएको थियो ।
१६ साउन, विराटनगर । मोरङको उर्लाबारीमा छुरा प्रहारबाट एक युवकको हत्या भएको छ ।
मंगलबार राति उर्लाबारी नगरपालिका-५ मा २१ वर्षीय कुशल दाहालको छुरा प्रहार गरी हत्या भएको हो । दाहाल उर्लाबारी ४ का बासिन्दा हुन् ।
उनीमाथि उर्लाबारी– ५ स्थित उद्योग वाणिज्य संघको कार्यालय नजिकै सुवास तामाङको घरमा छुरा प्रहार भएको थियो ।
छुरा प्रहारबाट गम्भीर घाइते दाहाललाई उर्लाबारीको गोदाबारी अस्पताल भर्ना गरिएको थियो । त्यहाँ उपचार सम्भव नभएपछि लाइफलाइन अस्पताल दमक पठाइएको थियो । लाइफलाइनबाट उनलाई बिर्तामोडस्थित बी एन्ड सी अस्पतालमा भर्ना गरिएको थियो । उपचारका क्रममा राति ९ बजे उनको मृत्यु भएको हो ।
घटनापछि तामाङ फरार छन् । दाहालको हत्यामा उनकै संलग्नता रहेको प्रहरीको दाबी छ ।
तामाङ कर्तव्य ज्यान मुद्दामा सजाय भुक्तान गरी करिब तीन महिनाअघि मात्रै छुटेका थिए ।
मोरङ प्रहरी उपरीक्षक नवराज कार्कीका अनुसार प्रारम्भिक अनुसन्धानका क्रममा तामाङले नै छुरा प्रहार गरेको देखिएको छ ।
अपराधिक पृष्टभूमिका तामाङले २०७१ सालमा साथीको ढुंगाले हानेर हत्या गरेका थिए । प्रहरीका अनुसार २०७१ असोज ८ गते राति उर्लाबारी २ का नविन राईको तामाङले हत्या गरेका थिए ।
मंगलबार बेलुका साढे ६ बजे आफ्नै घरमा आएका दाहालमाथि छुरा प्रहार गरेका तामाङले ८ असोज २०७१ राति घर नजिकै बाटोमा राईलाई ढुंगाले हानेर हत्या गरेका थिए ।
तामाङले राईको हत्या गर्दा मोरङका प्रहरी उपरीक्षक कार्की इलाका प्रहरी कार्यालय उर्लाबारीको इञ्चार्ज थिए । तत्कालीन प्रहरी निरीक्षक कार्कीले नै गरेको अनुसन्धानका आधारमा तामाङमाथि कर्तब्य ज्यान मुद्दा चलेको थियो । कर्तव्य ज्यान मुद्दामा १० वर्ष कैद सजायपछि उनी केही महिनाअघि मात्रै छुटेका थिए ।
‘त्यसबेला मैले नै अनुसन्धान गरी कर्तव्य ज्यान मुद्दा चलाएको थिए, कैद भुक्तान गरी ३–४ महिनाअघि मात्रै छुटेको रहेछ,’ प्रहरी उपरीक्षक कार्कीले भने, ‘यो घटनापछि उनी फरार छन्, खोजी जारी छ ।’
अपराधिक पृष्ठभूमिका तामाङ घरमा एक्लै बस्दै आएका थिए । मंगलबार दाहालसँगै अन्य युवकपनि उनको घरमा पुगेका थिए । के कारणले छुरा प्रहार गरे भन्ने खुलिसकेको छैन ।
घटनाअघि सामान्य विवाद भएको देखिएको प्रहरीले बताएको छ । प्रहरीले दाहालसँगै तामाङको घरमा गएका युवकलाई नियन्त्रणमा लिएर अनुसन्धान गरिरहेको छ ।
इन्टरनेट सर्च इन्जिनमा गुगलको वर्षौंदेखिको प्रभुत्वलाई टक्कर दिनका लागि च्याट जिपिटी निर्माता कम्पनी ओपन एआईले आफ्नै सर्च इन्जिन सार्वजनिक गरेको छ । ओपन एआईको उक्त सर्च इन्जिनको नाम सर्च जिपिटी रहेको छ ।
माइक्रोसफ्ट लगानीको कम्पनी ओपन एआईले हालका लागि सर्च जिपिटीलाई परीक्षणका रुपमा सीमित प्रयोगकर्ताका लागि उपलब्ध गराएको छ ।
यो सर्च इन्जिन आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्समा आधारित रहेको छ । सुरुवातमा केही प्रयोगकर्ताले मात्रै यो सर्च इन्जिन प्रयोग गर्न पाउनेछन् ।
एक ब्लग पोष्टमा कम्पनीले जनाए अनुसार यसको प्रतिक्षा सूचीमा बस्नका लागि निवेदन दिन सकिनेछ ।
ब्लग पोस्टमा लेखिएको छ-हामीले सर्च जिपिटीको परीक्षण गरिरहेका छौं जुन नयाँ एआई सर्च फिचरको प्रोटोटाइप हो । यसले तपाईंलाई छिटो तथा रियल टाइममा जवाफ दिनेछ, जुन सम्बन्धित स्रोतसँग जोडिएको हुनेछ ।
हामीले यसलाई प्रयोगकर्ताको सानो समूहका लागि लञ्च गर्दैछौं र उनीहरूबाट हामीलाई पृष्ठपोषण प्राप्त हुनेछ र त्यो अनुभवलाई हामीले च्याट जिपिटीमा आबद्ध गर्नेछौं ।
सर्च जिपिटीका लागि कम्पनीले विभिन्न प्रमुख प्रकाशकहरुसँग सहकार्य गरेको छ । गुगलले आफ्नो सर्चमा एआईलाई आबद्ध गर्न थालेको बेला ओपन एआईले सर्च जिपिटी लञ्च गरेको हो ।
अहिले गुगलमा सर्च गर्दा कतिपय जवाफहरु एआई सिर्जित हुने गरेका छन् । तर धेरै मानिसहरुले गुगल सर्चमा एआईलाई आबद्ध गरेको रुचाएका छैनन् ।
गुगल सर्चलाई टक्कर देला ?
ओपन एआईका अनुसार सर्च जिपिटीले अद्यावधिक जानकारी दिनेछ, जुन इन्टरनेटमा उपलब्ध हुनेछ । सर्च जिपिटीले आफुलाई च्याट जिपिटीबाट अलग राख्नेछ, किनकि यसमा पारम्परिक सर्च इन्जिन जस्तो इन्टरफेस हुनेछ । साथै क्लिक गर्न सकिने बाह्य वेब लिंकहरु पनि त्यहाँ उपलब्ध हुनेछन् ।
साम अल्टम्यान नेतृत्वको कम्पनी ओपन एआईले सर्च जिपिटीको माध्यमबाट सिधा गुगललाई चुनौती दिने अपेक्षा गरिएको छ । यसबाट गुगलको व्यवसायिक मोडेलमा पनि असर पर्नेछ, जुन अधिकांशतः विज्ञापनमा निर्भर हुन्छ।
विज्ञापनका माध्यमबाट गुगलले हरेक वर्ष १ खर्ब ७५ अर्ब डलर आम्दानी गर्ने गरेको छ । यदि ओपन एआईको सर्च इन्जिन सफल भएमा त्यो गुगलका लागि ठुलो चुनौती बन्ने निश्चित छ ।
१५ साउन, काठमाडौं । कोदोलाई नेपालको रैथाने खाद्य बाली हो । प्रत्येक १५ साउनमा नेपालका विभिन्न ठाउँमा ‘कोदो दिवस’ अनौपचारिक रूपमा मनाउने गरिन्छ ।
कोदो रोप्ने मुख्य सिजन साउन भएकाले अनौपचारिक रूपमा १५ साउनलाई कोदो दिवसका रूपमा मनाउँदै आएको कृषि मन्त्रालयले जनाएको छ ।
मुलुकका ७७ जिल्लामा कोदो खेती गरिएको पाइए पनि यो उत्पादनका हिसाबले अत्यन्तै कम छ । नेपालमा सबैभन्दा धेरै यसको खेती हुने जिल्ला खोटाङ, सिन्धुपाल्चोक, बाग्लुङ, स्याङ्जा, कास्की, ओखलढुंगा, गोरखा र सिन्धुली हुन् ।
कोदो कम वर्षा हुने क्षेत्र, कम उर्वर भूमि, सिञ्चित र असिञ्चित दुवै अवस्थामा पनि उब्जिन सक्ने भएकाले यसको व्यावसायिक उत्पादन हुन नसकेको कृषि मन्त्रालयका अधिकारीहरू स्विकार्छन् ।
तर, कोदो नेपालको रैथानै बाली भनिरहँदा नेपालले करोडौंको आयात गरेको तथ्यांक भेटिन्छ । भन्सार कार्यालयको तथ्यांक अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा मात्रै १ करोड ५२ लाख ९२ हजार किलो अर्थात् ७५ करोड ४१ लाख रुपैयाँको कोदो आयात भएको छ ।
यस्तै कोदोको बिउ २ लाख २८ हजार रुपैयाँ बराबर आयात भएको छ । यसो त नेपालले कोदो आयात मात्रै नभई निर्यात पनि गर्छ, तर थोरै मात्रामा ।
गत आव नेपालले आठ देशमा कोदोको बिउ निर्यात गरेको थियो । यसले नेपाली कोदोको बिउ अस्ट्रेलिया, हङकङ, जापान, क्यानडा, इटाली, कोरिया, अमेरिका, वेलायतमा निर्यात भएको देखिन्छ । जसमा सबैभन्दा धेरै दक्षिण कोरियामा २८ लाख ६५ हजार रुपैयाँ बराबर निर्यात भएको छ । यस्तै अस्ट्रेलिया, हङकङ र कोरियालाई थोरै भए पनि कोदो निर्यात गरेको देखिन्छ ।
कृषि मन्त्रालयका एक अधिकारीका अनुसार यसरी कोदो निर्यात हुनु नेपाली बिउको विश्व बजारमा माग रहेकाले नमुनाका रूपमा गइरहेको हो ।
‘हाम्रो रैथाने बिउलाई धेरै देशले परीक्षण गर्न लगेको पनि देखिन्छ, अर्को चाहिँ नेपालीहरू धेरै रहेको देशमा त्यहाँका स्थानीय पसलेहरूले पनि लगेका हुन्, व्यावसायिक रूपमा कोदो खासै निर्यात हुँदैन,’ उनले भने ।
ब्रान्डिङ ढिला हुँदा उत्पादनमा आकर्षण भएन : कृषि अर्थशास्त्री
कृषि अर्थशास्त्री अभिनाश सिलवाल नेपालको रैथानै बाली ब्रान्डिङ गर्न ढिला हुँदा कोदो आयात गर्नुपर्ने अवस्था आएको बताउँछन् ।
‘हाम्रो सरकार र किसान दुवैको फोकस नगदे बाली र तरकारीमा मात्रै भयो, तर संसारभरि नै हुने कुरामा फोकस गरिएन, कोदो–फापरमा ध्यान दिइएन यसको असर हो करोडौंका आयात हुनु,’ सिलवालले भने ।
उनले अहिले नै बेलैमा नेपालमा कोदो खेतीलाई ब्रान्डिङ गरेर उत्पादन नलिए केही समयपछि नेपालको रैथाने भन्ने अस्तित्व नै नरहने बताए । नेपालको बिउ विदेश गइरहनुलाई उनले कोदोको महत्त्व संसारभरि हुँदा नेपालले मार्केटिङ गर्न नजानेको बताए ।
के हो कोदो ?
बाली विकास तथा कृषि जैविक विविधता संरक्षण केन्द्रका अनुसार वैज्ञानिक भाषामा कोदो, चिनो, कागुनो, जुनेलो, बाजरा, साँवा लगायत बाली सबै कोदो वर्गमा पर्दछन् । तर, नेपाली भाषामा कोदो भन्नाले मसिना गोलाकार दाना हुने घाँसे परिवार अन्तर्गत पर्ने परम्परागत अन्नबाली बुझिन्छ ।
नेपालमा खेती हुने कृषकका स्थानीय जातमा अरुण कोदो, भदौरे कोदो, बौलाहा कोदो, चरिकोटे कोदो, चुल्ठे कोदो, च्याल्से कोदो, च्याल्ठे कोदो, डल्ले कोदो, डल्ले सेतो, डुँडे कोदो, दूधे कोदो, झुप्पे कोदो, कालो बुंगे, कालो कोदो, कात्तिके कोदो, कात्तिके डल्ले, किर्ने कोदो लगायत ५० भन्दा बढी छन् । त्यस्तै उन्नत जातमा ओख्ले–१, डल्ले–१, काब्रे कोदो–१, काब्रे कोदो–२, शैलुङ कोदो–१ छन् ।
केन्द्रले निकालेको एक प्रकाशन अनुसार देशको कुल खाद्यान्न बाली क्षेत्रफलको ७.७ प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने कोदोले कूल क्षेत्रफलको ९५ प्रतिशत पहाडी भेगमा मात्रै पर्छ । नेपालको तराइदेखि समुद्र सतहबाट ३ हजार १ सय मिटरसम्मका उच्च पहाडी क्षेत्रसम्म कोदो खेती गरिने गरेको उक्त प्रकाशनमा उल्लेख छ ।
कोदोको महत्त्व र विशेषता
परम्परागत रूपमा कोदो मुख्यतः ढिँडो, रोटी, रक्सी र पशु आहारामा प्रयोग हुने गरेको पाइन्छ । यसको ढिँडो कडा परिश्रम गर्ने श्रमजीवीको पहिलो रोजाइको खाना हो ।
नेपालका आदिवासी जनजाति समुदायमा कोदोको सांस्कृतिक महत्त्व पनि रहेको छ । चाडपर्व तथा पूजाआजामा कोदोको रक्सी चढाउने तथा अतिथि सत्कारमा समेत प्रयोग हुने गर्छ । खेती गर्न सजिलो हुनुका साथै कोदो ज्यादै पौष्टिक खाद्यान्न हो ।
केन्द्रका अनुसार पौष्टिक खाद्यतत्वका हिसाबले अन्य बालीभन्दा कोदोलाई उच्च स्थान दिन सकिन्छ । कोदोमा चामल र मकैभन्दा ३५ गुणा र गहुँभन्दा ८.८ गुणा बढी क्याल्सियम पाइन्छ । त्यस्तै चामलभन्दा २.३ गुणा, मकैभन्दा ३.७ गुणा र गहुँभन्दा १.५ गुणा बढी फलाम पाइन्छ ।
१ सय ग्राम कोदोबाट औसतमा ७६.३ ग्राम कार्बोहाइड्रेड, ९.२ ग्राम प्रोटिन, २.२ ग्राम खरानी, १.४ ग्राम चिल्लो, ३.५ ग्राम रेशा, ३ सय ६० मिलिग्राम क्याल्सियम, २ सय ५४ मिलिग्राम फस्फोरस, ७.४ मिलिग्राम फलाम र ३ सय ३३ क्यालोरी ऊर्जा प्राप्त हुन्छ । कोदोमा पाइने प्रोटिनमा दूधमा जस्तै मिथायोनिन र सल्फरयुक्त एमिनो एसिड पाइन्छ ।
१४ साउन, ढोरपाटन (बागलुङ) । बागलुङमा आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा १२ हजार दुई सय ३४ मिटर पदमार्ग निर्माण गरिएको छ ।
गण्डकी प्रदेश उद्योग, पर्यटन, वन तथा वातावरण मन्त्रालयले विनियोजन गरेको बजेटबाट जिल्लाको विभिन्न स्थानमा पदमार्ग निर्माण गरिएको छ ।
गत आर्थिक वर्षमा प्रदेश सरकारले पर्यटन पूर्वधार निमाणका लागि बागलुङमा रु छ करोड ४० लाख विनियोजन गरेको थियो ।
त्यसमध्ये तीन करोड ८५ लाखले पदमार्ग निर्माण गरिएको हो भने बाँकी बजेटले मठ मन्दिरसहितका पर्यटन संरचना निर्माण गरिएको हो । पर्यटन तथा उद्योग कार्यालय बागलुङमार्फत जिल्लाको १० वटै पालिकामा पदमार्ग निर्माण र अन्य संरचना बनाइएको हो ।
गत वर्ष कुल ७६ योजनामध्ये ५२ वटा पदमार्ग निर्माण गरिएको पर्यटन तथा उद्योग कार्यालय बागलुङका प्रमुख पारसिंह थापाले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार बागलुङ नगरपालिकामा २० योजना सम्पन्न भएका छन् । यसका लागि दुई करोड ३५ लाख विनियोजन भएको थापाले जानकारी दिए ।
जैमिनी नगरपालिकामा १३ योजनाका लागि ९५ लाख, काठेखोला गाउँपालिकामा १५ योजनाका लागि ९० लाख, गलकोट नगरपालिकामा नौ योजनाका लागि ७० लाख बजेट विनियोजन भएको प्रमुख थापाको बताउँछन् ।
प्रमुख थापाका अनुसार बडिगाड गाउँपालिकामा पाँच वटा योजनाका लागि ३० लाख, निसीखोला गाउँपालिकामा तीन वटा योजनाका लागि ३० लाख ढोरपाटन नगरपालिकामा चार योजनाका लागि २५ लाख, ताराखोलामा तीन वटा योजनाका ३० लाख, बरेङ गाउँपालिकामा तीन योजनाका लागि २५ लाख, तमानखोलामा एउटा योजनाका लागि १० लाख बजेट विनियोजन भएको र ति सबै योजना सम्पन्न भएको उनले बताए ।
थापाले प्रदेश सरकारले विनियोजन गरेको शतप्रतिशत भौतिक तथा वित्तीय प्रगति भएको जानकारी दिए ।
प्रमुख थापाले भने, ‘गत आवमा प्रदेश सरकारले पर्यटन तथा उद्योग कार्यालय बागलुङमार्फत सञ्चालन गर्ने योजनाका लागि विनियोजित बजेट सबै सकिएको छ, हामीले शतप्रतिशत वित्तीय र भौतिक प्रगति गर्यौं, प्रदेशबाट आएका योजनामध्ये सबैभन्दा बढी पदमार्गका थिए, ती सबै योजना समयमै सक्यौं ।’
गण्डकी प्रदेशका पूर्वउद्योग, पर्यटन, वन तथा वातावरण मन्त्री दीपेन्द्रबहादुर थापाले पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि सबैभन्दा पहिला पूर्वधार चाहिने हुँदा त्यसलाई प्राथमिकतामा राखेर बजेट विनियोजन गरेको बताए ।
पर्यटकलाई आकर्षित गर्नका लागि रमणिय ठाउँ मात्रै भएर मात्रै नहुँने भन्दै त्यहाँसम्म पुग्नका लागि पहुँच सहज हुनुपर्ने उनको भनाइ छ ।
थापाले गण्डकीका ११ वटै जिल्लामा पदमार्ग निर्माणमा जोड दिएको बताए । पर्यटकीय गन्तव्यमा पुग्नका लागि सडकभन्दा पदमार्ग नै निर्माण गर्नुपर्ने थापाको भनाइ छ ।
१३ साउन, काठमाडौं । ताप्लेजुङमा भूकम्प गएको छ । ताप्लेजुङको खेजेनिम आसपास केन्द्रविन्दु भएर गएराति १० बजेर १३ मिनेटमा भूकम्प गएको हो ।
भूकम्पको तीव्रता ४.१ म्याग्निच्युड मापन गरिएको राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रले जनाएको छ ।
यो समाचार तयार पार्दासम्म भूकम्पले क्षति पुर्याए/नपुर्याएको विवरण प्राप्त हुन सकेको छैन ।
२०६८ असोज १ गते साँझ ६ः२५ बजे नेपालको ताप्लेजुङ र भारतको सिक्किम सीमामा अवस्थित कञ्चनजङ्घा हिमाल क्षेत्र केन्द्रबिन्दु भई ६.९ म्याग्निच्युडको भूकम्प जाँदा नेपाल र भारतका गरी १११ जनाको मृत्यु भएको थियो भने २०० भन्दा बढी घाइते भएका थिए
१२ साउन,काठमाडौं । देशभर मनसुनी वायुको प्रभाव कायमै छ । मनसुनको न्यूनचापीय रेखा सरदर स्थानको आसपास अवस्थित छ ।
जल तथा मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार अहिले बिहान देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहेको छ । बागमती, गण्डकी, लुम्बिनी र सुदूरपश्चिम प्रदेशका थोरै स्थानमा तथा बाँकी प्रदेशका एक-दुई स्थानमा हल्कादेखि मध्यम वर्षा भइरहेको छ ।
दिउँसो देशभर साधारणतया बदली रही केही स्थानमा मेघ गर्जन/चट्याङ्गसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षा हुने महाशाखाले जनाएको छ । यस्तै बागमती र सुदूरपश्चिम प्रदेशका केही स्थानमा भारी वर्षाको सम्भावना छ ।
राति देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रही कोशी, बागमती, गण्डकी, कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशका केही स्थानमा तथा बाँकी प्रदेशका थोरै स्थानमा मेघ गर्जन/चट्याङ्गसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको महाशाखाले जनाएको छ ।
११ साउन, जनकपुरधाम । मधेश प्रदेश लोक सेवा आयोगको अध्यक्षमा शिवराम यादव नियुक्त हुने भएका छन् । मुख्यमन्त्री सतिशकुमार सिंहले यादवलाई मधेश लोक सेवा आयोगको अध्यक्षमा नियुक्त गर्न प्रदेश प्रमुख सुमित्रा सुवेदी भण्डारीसमक्ष सिफारिस गरेका छन् ।
मुख्यमन्त्रीले सिफारिस पठाउन ढिलो गरेका कारण उनको नियुक्ति प्रदेश प्रमुखले शुक्रबार गर्ने तयारी छ । शुक्रबार नै उनको शपथग्रहण हुने प्रदेश प्रमुखको कार्यालयले जनाएको छ ।
५७ वर्षीय यादव सिरहाको सिरहा नगरपालिका वडा नम्बर १३ गमहरिया निवासी हुन् । उनले सिंघानिया युनिभर्सिटी भारतबाट पीएचडी गरेका छन् । उनी सडक विभागको हेबी इक्विपमेन्ट डिभिजन काठमाडौंमा कार्यरत थिए । उनमा संघीय लोक सेवा आयोगको रोस्टर विज्ञको रुपमा काम गरेको अनुभव पनि छ ।
गत फागुनमा उमेर हदको कारण मधेश प्रदेश लोक सेवा आयोगका तत्कालीन अध्यक्ष सुरेन्द्र प्रसाद यादव पदमुक्त भएपछि सो पद रिक्त थियो । तीन सदस्य पदाधिकारी हुने प्रदेश लोकसेवा आयोगमा अन्य एक सदस्य पद अझै रिक्त छ ।
मधेश लोक सेवा आयोग पदाधिकारीविहीन हुँदा कर्मचारी नियुक्ति सिफारिस, नतिजा प्रकाशन लगायतका काम पाँच महिनादेखि ठप्प छ ।
११ साउन, काठमाडौं । रामेछापको गोकुलगंगा गाउँपालिका–६ फर्पुमा पहिरोमा परी तीन जनाको मृत्यु भएको छ ।
बिहीबार बेलुकी ८ः४० बजे विमान तामाङको घरमाथि पहिरो खस्दा उनकी छोरी १८ वर्षीया सीता तामाङ, छिमेकी पेमा तामाङकी छोरी १५ वर्षीया आशिका दोङ र अर्का छिमेकी पदम तामाङकी छोरी १३ वर्षीया लक्ष्मी तामाङको मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय रामेछापका प्रवक्ता इन्सपेक्टर कौशल न्यौपानेले जानकारी दिए ।
राति स्थानीय र प्रहरीले पन्छाएर शवहरु बाहिर निकालेका थिए । तर सदरमुकामसम्म पुग्ने बाटो ठाउँठाउँमा पहिरोले अवरुद्ध भएकाले शवलाई पोष्टमार्टम गर्न मन्थलीसम्म पुर्याउन नसकिएको इन्सपेक्टर न्यौपानेले बताए ।
स्थानीयका अनुसार पहिरोले जोखिममा परेका चारवटा घरबाट स्थानीय बासिन्दाको उद्धार गरिएको प्रहरीले जनाएको छ ।
यसैबीच अविरल वर्षाको कारण गत जेठ २८ गतेदेखि देशका विभिन्न स्थानमा आएको बाढीपहिरो लगायतका विपदमा परी १३४ जना भन्दा धेरैको मृत्यु भएको ६ भने १४८ जना घाइते भएका छन् ।
केन्द्रीय प्रहरी प्रवक्ता एवं प्रहरी नायब महानिरीक्षक दानबहादुर कार्कीका अनुसार काठमाडौं उपत्यकामा दुई जना, कोशी प्रदेशमा २२ जना, मधेश प्रदेशमा ६ जना, बागमती प्रदेशमा २५ जना, गण्डकी प्रदेशमा ३८ जना, लुम्बिनी प्रदेशमा २३ जना, कर्णाली प्रदेशमा ८ जना र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १० जना गरी जम्मा १३४ जनाको मृत्यु भएको छ ।
१० साउन, दमौली (तनहुँ) । स्रोत नखुलेको १२ लाख नगदसहित तनहुँबाट दुईजना पक्राउ परेका छन् ।
तनहुँको व्यास नगरपालिका-३ दुर्गामन्दिरस्थित सडकबाट जिल्ला प्रहरी कार्यालयले बुधबार उनीहरूलाई पक्राउ गरेको हो ।
उक्त कार्यालयका अनुसार रोल्पाको माडी गाउँपालिका-५ पासाबाङ घर भई हाल काठमाडौं चन्द्रागिरि नगरपालिका-१० बस्ने २० वर्षीय लक्ष्मण केसी र २५ वर्षीय सुशान केसीलाई पक्राउ गरिएको हो ।
काठमाडौंबाट मोटरसाइकलमा पोखरातर्फ गइरहेका उनीहरूलाई शङ्का लागेर जाँच गर्दा उक्त नगद बरामद भएको हो ।
हरेक वर्ष एसईईको नतिजा आएसँगै उत्तीर्ण-अनुत्तीर्ण प्रतिशत, कुन विद्यालयको नतिजा कस्तो भन्नेमा सामुदायिक-संस्थागतको तुलना गर्दै विश्लेषण र चर्चा भइरहेको हुन्छ । कसरी नतिजालाई सुधार गर्न सकिन्छ, किन यस्तो खराब नतिजा आयो भनेर अनुसन्धान र बहसको विषय बनिरहेकै हुन्छ । हरेक बहसको निष्कर्ष ‘सुधारको लागि पहल राष्ट्रिय तवरबाटै हुन जरूरी छ’ भन्ने पाइन्छ । यस वर्षको नतिजापश्चात् अनुत्तीर्ण झन्डै २ लाख ४५ हजार विद्यार्थी मौका परीक्षाको तयारीमा जुटिरहेका छन् ।
अब उनीहरूले मौका परीक्षाबाट उत्तीर्ण भएपछि के पढ्ने भन्ने सोच्ने समय बाँकी छ । उत्तीर्ण विद्यार्थी तथा तिनका अभिभावक यतिबेला विद्यालय र संकाय छनोट गरी भर्ना भइसकेको अवस्था छ । विद्यालय र संकाय छनोटभन्दा कुन संकाय अन्तर्गत कुन-कुन विषयहरूको छनोट गर्ने भन्नेले भविष्यमा बढी महत्व राख्दछ । कक्षा ११ मा भर्ना भएर पढाइ सुरु गर्दै गरेका भाइ-बहिनीहरूले धेरै कुरामा विचार पुर्याउनुपर्दछ ।
सबैभन्दा पहिले जसले म भविष्यमा यो विषय लिएर पढ्ने हो भनेर निर्धारण गरिसकेका छन्, त्यसको लागि मैले कक्षा ११ मा यो संकायमा जानुपर्छ भनेर थाहा भएकाहरूले पनि विषय छनोट गर्दा विचार पुर्याउनुपर्छ । संकाय नै पनि सबैले निर्धारण गर्न सकेका हुँदैनन् । कक्षा ११/१२ को वर्तमान पाठ्यक्रम अनुसार विद्यार्थीले संकायमा मात्रै छनोट गरेर पुग्दैन ।
हरेक संकाय अन्तर्गत पनि विभिन्न ऐच्छिक विषय छन् । ती सबै ऐच्छिक विषयहरूको अध्ययन गरेर छनोट गर्न सक्ने उमेर, अनुभव एसईई उत्तीर्ण विद्यार्थीसँग भइसक्दैन र सबैका लागि सही मार्गदर्शन दिनसक्ने अभिभावक पनि नहुन सक्छन् । यस्तो बेलामा विद्यालय प्रशासन, शिक्षक, अभिभावक र विद्यार्थी सबैले आ-आफ्नो जिम्मेवारी बहन गरेर परामर्श दिने र लिने गर्नुपर्छ ।
सबैभन्दा पहिला विद्यार्थी आफैंले पछि समस्या नआओस् भनेर केही तयारी गर्नुपर्छ । आफूले पढ्न चाहेको विषय पढ्दै गरेका सिनियरहरूसँग बुझ्न सकिन्छ । आफूलाई पढाउनुभएका शिक्षक, अब पढाउनुहुने, साथै विश्वविद्यालय, क्याम्पस, कलेजमा पढाउनुहुने शिक्षकहरूसँग सल्लाह लिन सकिन्छ । अहिले पास गर्न सजिलो विषय लिंदा भोलि पढ्न चाहेको विषयको लागि आधार तयार हुन्छ कि हुँदैन विचार गर्नुपर्छ । सिंगो जीवन सजिलो हुन्छ कि हुन्न, बुझ्नुपर्छ ।
अहिलेको पाठ्यक्रमले दिएका विकल्पहरूमध्ये कतिपय विषयले भोलि विश्वविद्यालय तहको पढाइको लागि योग्य त मानिन्छ तर विद्यार्थीसँग आवश्यक पूर्वाधार विषय ज्ञानको अभाव हुन्छ । जसले गर्दा भविष्यमा सोचे जस्तो नतिजा आउँदैन । उदाहरणको लागि व्यवस्थापन संकाय अन्तर्गत कक्षा १२ उत्तीर्ण विद्यार्थीले विश्वविद्यालय तहको व्यवस्थापन अन्तर्गतको जुनसुकै विषय पढे पनि अनिवार्य विषयहरूको अधार तयार हुने गरी छनोट गर्नुपर्छ । मानिलिनोस् तपाईं बीबीए, बीआईएम, बीसीआईएस आदि मध्ये जुन कुनै विषय पढ्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने त्यसको लागि अनिवार्य विषयहरूको आधार तयार हुने गरी विषय छनोट गर्नुपर्छ ।
स्नातक तहमा व्यवस्थापन संकाय अन्तर्गत लेखा सिद्धान्त, अर्थशास्त्र, गणित अनिवार्य विषय हुन्, जसमा २०० पूर्णाङ्कको लेखा सिद्धान्त र २०० पूर्णाङ्ककै अर्थशास्त्र पढ्नै पर्छ । कक्षा ११/१२ मा व्यवस्थापन संकाय अन्तर्गत अध्ययन गर्दा लेखा सिद्धान्त र अर्थशास्त्र अनिवार्य छन्, छनोटको विकल्प छैन । तर स्नातक तहमा पहिलो र दोस्रो वर्षमा गरी ४०० पूर्णाङ्कको गणित र तथ्यांकशास्त्र अनिवार्य पढ्नुपर्छ । त्यसको लागि ११/१२ मा आधार विषय व्यापार गणित (बिजिनेस म्याथम्याटिक्स) हो । यसमा विद्यार्थीले छनोट गर्न पाउँछन् ।
सामान्यतः व्यापार अध्ययन, कम्प्युटर, व्यापार गणित मध्ये एक छनोट गर्ने, गराउने व्यवस्था छ । अब अहिले गाह्रो मानेर र विकल्प उपलब्ध छ भनेर भागिहिंड्दा त्यसको प्रत्यक्ष असर ४०० पूर्णाङ्कको गणित र तथ्यांकशास्त्रमा त पर्छ नै अरू अनिवार्य विषयहरू लेखा सिद्धान्त, अर्थशास्त्र, वित्तशास्त्र, अनुसन्धान विधि जस्ता विषयमा पनि अप्रत्यक्ष रूपमा असर पर्दछ ।
त्यस्तै विज्ञान पढ्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने वर्तमान पाठ्यक्रम अनुसार अरू सबै विषय अनिवार्य छन्, गणित र सामाजिक तथा जीवविज्ञान र कम्प्युटरमध्ये एक-एक विषय छान्नुपर्ने हुन्छ । कतिपय विद्यालयले विज्ञान संकायमा सामाजिक र गणितमध्ये सामाजिकलाई विकल्पको रूपमा पढ्न पाउने व्यवस्था गरेका छन् ।
गणितलाई विज्ञानको भाषा भनिन्छ । अब गणित नै नपढिकन अरू विषय जस्तै भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र पढ्नु भनेको नेपाली बाह्रखरी नपढी नेपाली साहित्य पढ्नु जस्तै होइन र ? के गणित विनाको विज्ञानलाई विज्ञान भनिरहन मिल्ला ? मेडिकल काउन्सिल अन्तर्गतका कार्यक्रममा पढ्नको लागि गणित विनाको विज्ञानमा १२ पासलाई योग्य मानिए पनि काउन्सिलले लिने एमबीबीएस, नर्सिङ, फार्मेसी, दन्त चिकित्सा आदिको प्रवेश परीक्षाको पाठ्यक्रममा ‘भर्बल रिजनिङ्, न्युमेरिकल रिजनिङ्, लजिकल रिजनिङ्, अब्स्ट्राक्ट रिजनिङ्’ अन्तर्गत सोधिने प्रश्नहरू सीधै गणितसँग सम्बन्धित हुन्छन् ।
अब सँगै प्रतिस्पर्धा गरेको साथीले गणित पढेको छ भने उसले धेरै नम्बर ल्याउने सम्भावना पक्कै बढी हुन्छ होला, गणित नपढ्नेको तुलनामा । मेडिकल या पारा-मेडिकल अन्तर्गत चाहेको कार्यक्रममा जान नसकेको अवस्थामा पनि सामाजिकको सट्टामा गणित पढेको छ भने विज्ञान, सूचना-प्रविधि, इन्जिनियरिङ, गणित लगायत जुनसुकै कार्यक्रममा पढ्न योग्यता पुग्दछ । सामाजिक पढेको छ भने स्नातक तहमा पढ्नको लागि विषय/कार्यक्रम छनोटको दायरा अलि साँघुरो हुन जान्छ ।
नेपालमै होस् या जुनसुकै देशमा गएर होस्, कम्तीमा स्नातक तहसम्म मात्रै पनि पढ्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने धेरैजसो कार्यक्रममा कुनै न कुनै स्वरूपमा गणित अनिवार्य नै हुन्छ । सैद्धान्तिक विषयहरूमा केही वर्ष अन्तर भए पनि पछि समेट्न सकिन्छ । सोच्नोस् त, कक्षा १० सम्म बल्ल-बल्ल पास गरेको गणित दुई वर्ष हेर्दै नहेरी स्नातक तहमा अनिवार्य पढ्नुपर्दा कुन हालत होला ? त्यसैले कक्षा ९/१० मा ऐच्छिक गणित पढेको छैन भने पनि अहिले नै गणित छनोट गरी सुरुबाटै निरन्तर प्रयास गर्दा सफलतासँगै गणितमा निरन्तरता र स्नातक तहको लागि बलियो आधार तयार हुन्छ ।
कक्षा १२ पछाडि कुन विषय पढ्ने भन्ने निर्णय गर्न नसकेका भाइ-बहिनीहरूलाई पनि अहिले व्यवस्थापन पढ्ने हो भने व्यापार गणित (बिजिनेस म्याथम्याटिक्स) पढ्दा भोलि स्नातक तहमा व्यवस्थापन अन्तर्गत जुनसुकै कार्यक्रम पढे पनि र कार्यक्रम/संकाय परिवर्तन गर्न चाहेको खण्डमा सहज हुन्छ । त्यसैले आफूले पढ्न चाहेको विषयको बारेमा सोचेर सकेसम्म धेरै जानकारी राख्नुपर्दछ ।
कतिपय विद्यालयमा सयौंको संख्यामा व्यवस्थापन संकायमा पढ्ने विद्यार्थी हुँदा पनि गणित छनोट गर्ने विकल्प नै छैन, त्यसको पछाडिको कारण गणित विद्यार्थीले गाह्रो मान्छन्, पढ्न चाहँदैनन्, नतिजा राम्रो आउँदैन भन्ने नै हो । कतिपयमा केही विद्यार्थीले गणित पढ्न चाहे पनि शिक्षक लगायत अन्य स्रोत-सामग्रीको अभावमा विद्यार्थी त्यो अवसरबाट वञ्चित हुन्छन् । यसको प्रभाव विद्यार्थीलाई त पर्छ नै, दीर्घकालीन असर पूरै परिवार र समाजलाई पर्न जान्छ ।
कसरी ? भन्नुहोला । स्नातक तहसम्म पढेको बा-आमा, या पढ्दै गरेको दाइ-दिदी घरमै हुनुहुन्छ तर कक्षा ४/५ पढ्ने छोरा-छोरी, भाइ-बहिनीलाई गृहकार्यमा सघाउन सक्नुहुन्न र ट्युसन कक्षा राखिदिनुहुन्छ । यसले पैसाको बर्बादी मात्रै हुँदैन बच्चाले यातना पनि खेपिरहेको हुन्छ । उज्यालो भएदेखि स्कुल, ट्युसन, गृहकार्य भन्दै दिन बित्छ । न परिवारसँग बिताउने समय पाउँछ, न त खेल्ने, रमाउने समय नै पाउँछ ।
यस्तो अवस्थामा बच्चा राम्रो नम्बर ल्याएर पास त हुन्छन् तर पारिवारिक, व्यावहारिक तथा सामाजिक परिवेशबाट पूरै अनभिज्ञ हुन जान्छन् । अर्कोतिर सबैले चाहेर पनि ट्युसन राख्न सम्भव नहोला, अनि ती बच्चा सानो कक्षादेखि नै गाह्रो मानिने १/२ विषयमा अनुत्तीर्ण हुँदै कक्षा चढ्दै जान्छन् । अन्त्यमा एसईईमा बल्ल समीक्षा हुन्छ, कुन विषयमा कति अनुत्तीर्ण भए भन्ने । अनि पाठ्यक्रम र विद्यालय शिक्षाको उद्देश्यमा भनिरहेका हुन्छौं कि बच्चाको चौतर्फी विकासलाई ध्यान दिन्छौं । बच्चाले धेरै नम्बर ल्याएर पास हुनुले मात्रै बच्चाको भविष्य निर्धारण गर्ने हो ? धेरै नम्बर ल्याउनु भनेको नै चौतर्फी विकास हुनु हो ?
राम्रो नम्बर ल्याएर १२ उत्तीर्ण गराउने उद्देश्यले विद्यार्थीले गाह्रो मान्छन्, उत्तीर्ण हुँदैनन् भनी पाठ्यक्रममा विकल्प दिनु र विद्यार्थी अनुत्तीर्ण भएकै कारण समग्र विद्यालयको स्तर घट्छ भन्दै गाह्रो विषय स्कुलले हटाउँदै जाने हो भने भोलि गणितीय ज्ञानको अभावमा भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, लेखा सिद्धान्त, अर्थशास्त्र, वित्तशास्त्र जस्ता विषयमा पनि अनुत्तीर्ण हुने विद्यार्थी संख्या बढ्दै नजाला भन्न सकिन्न ।
अनि के त्यतिबेला पनि विस्तारै विषयहरू हटाउँदै जाने ? विद्यालय शिक्षाको उद्देश्य हरेक विधामा योग्य जनशक्ति विकासको लागि उच्चतह अध्ययनको आधार विकास गर्नु, राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न, आधुनिक सूचना-सञ्चार प्रविधि प्रयोग गर्न सक्ने, विश्वस्तरीय कुशल श्रमशक्ति सिर्जना गर्ने, वैज्ञानिक रूपमा जानकार र अनुसन्धान उन्मुख जनशक्तिको विकास गर्ने आदि रहेको छ । अब माध्यमिक तह उत्तीर्ण विद्यार्थीसँग आफ्नै देशको विश्वविद्यालय तह अध्ययनको लागि बलियो आधार हुँदैन र विज्ञान संकाय अन्तर्गत पढेको विद्यार्थीले गणित नै पढेको छैन भने कुन देशानुसार अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रतिस्पर्धी, विश्वस्तरीय जनशक्ति उत्पादन हुँदैछ ?
शिक्षक तथा विद्यालय प्रशासनले परामर्श दिने क्रममा विद्यार्थीको अहिलेको मनोभावनालाई बुझेर गाह्रो मान्छन् भन्दै सजिला-सजिला विषय छनोट गर्न लगाउँदा कक्षा १२ को नतिजा त राम्रो आउला तर यसले विद्यार्थीमा पर्न जाने दीर्घकालीन असर, जनशक्ति विकासमा समाजलाई पर्ने असरप्रति पनि ध्यान दिन जरूरी छ ।
१० साउन, काठमाडौं । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)को केन्द्रीय समितिको बैठक बस्दै छ ।
महामन्त्री र पार्टी प्रवक्ताबाट मुकुल ढकाललाई बर्खास्त गरेपछि रास्वपा केन्द्रीय समितिको यो पहिलो बैठक हो ।
आज बिहान ११ बजे केन्द्रीय कार्यालय बनस्थलीमा बस्ने बैठकमा संगठनको आन्तरिक रणनीति, आगामी कार्यक्रम र कार्यदिशा तथा दलको अधिवेशनको तयारीबारे छलफल हुने कार्यवाहक प्रवक्ता मनिष झाले जानकारी दिए ।
बैठकमा रास्वपाबाट उपसभामुख बनेकी इन्दिरा रानामगरले अमेरिकी दूतावासलाई लेखेको विवादित पत्र लगायतका विषयमा पनि छलफल हुनसक्ने एक नेताले बताए ।
रानामगरले ४ पुरुष र एक महिलालाई भिसाका लागि अन्तर्वार्ताको डेट मिलाइदिन आग्रह गर्दै अमेरिकी दूतावासमा पत्र पठाएकी थिइन् । त्यसबाट उनी विवादमा तानिएकी थिइन् । रास्वपाले उनको बचाउ गर्दै आएको छ ।
१० साउन, काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसको शेखर कोइराला समूहले पार्टीभित्र प्रदेश सरकारमा मन्त्री भागबन्डा गर्न माग गरेको छ ।
शेखर समूहले कांग्रेस-एमाले गठबन्धनपछि नयाँ बन्ने सरकारमा आफ्नो समूहका सांसदलाई पनि मन्त्री बनाउन माग गरेको हो ।
यही साउन ८ गते नेता शेखर कोइरालाले उपसभापति धनराज गुरुङ, महामन्त्री गगन थापालगायतसँग छलफल गरेका थिए । छलफलबाट कोशीमा २ बागमतीमा ३, गण्डकीमा २, लुम्बिनीमा २, कर्णालीमा १ र सुदूरपश्चिममा १ जना मन्त्री पाउनुपर्ने निष्कर्ष निकालेका थिए ।
तर, केही प्रदेशमा मन्त्रीको टुंगो लागिसक्दा पनि पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाले कुनै सल्लाह र समन्वय नगरेको कोइरालाको गुनासो छ ।
कोइरालाको सचिवालयका अनुसार बैठकलगत्तै निष्कर्ष सभापति देउवालाई सुनाइएको थियो तर उनले कुनै जवाफ दिएनन् । ‘अहिलेसम्म पार्टी सभापतिबाट कुनै जवाफ आएको छैन । विभिन्न प्रदेशमा भइरहेको सरकार गठनबारे सञ्चार माध्यममा आएका समाचारबाहेक शेखर कोइराला पूर्णरुपमा बेखबर हुनुहुन्छ,’ सचिवालयले भनेको छ ।
नयाँ गठबन्धन अनुसार लुम्बिनी, बागमती, गण्डकी र मधेशमा नयाँ सरकार बनिसकेको छ ।
लुम्बिनी सरकारमा मन्त्री पठाउँदा संस्थापन पक्षले एकलौटी गरेको भन्दै असन्तुष्ट प्रदेश सभापति अमरसिंह पुनले सभापति देउवालाई ध्यानाकर्षण पत्र नै पठाएका थिए ।
from Online Khabar https://ift.tt/A2RaL7O
९ साउन, काठमाडौं । जल तथा मौसम विज्ञान विभागको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशका एक–दुई स्थानमा भारी वर्षा हुने प्रक्षेपण गरेको छ । कर्णाली प्रदेशका एक–दुई स्थानमा आज (बुधबार) रातिदेखि शुक्रबार रातिसम्म भारी वर्षाको सम्भावना छ ।
यसैगरी सुदूरपश्चिम प्रदेशमा विहीबार बिहानदेखि शुक्रबार बिहानसम्म भारी वर्षाको सम्भावना छ । शुक्रबारको दिन बागमती, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका एक–दुई स्थानमा भारी वर्षाको सम्भावना औंल्याइएको छ ।
महाशाखाले आज बिहान जारी गरेको बुलेटिनमा सो सम्भावनाबारे उल्लेख छ ।
महाशाखाका अनुसार हाल देशभर मनसुनी वायुको प्रभाव छ । मनसुनको न्यून चापीय रेखा सरदर स्थानको आसपास छ । त्यसैले देशैभर साधारणतया बदली छ । बागमती र गण्डकी प्रदेशका केही स्थानमा तथा बाँकी प्रदेशका एक–दुई स्थानमा अहिले वर्षा भइरहेको छ ।
यो समाचार तयार पार्दासम्म पछिल्लो ६ घण्टायता गण्डकी प्रदेशको नवलपुर देउरालीमा सबैभन्दा धेरै वर्षा मापन भएको छ । त्यहाँ ४५.४ मिलिमिटर वर्षा रेकर्ड भएको छ ।
यसैगरी धादिङको गजुरीमा २८.२, गोरखाको बारपाकमा २६.६, लम्जुङको बेंसीशहरमा २३.८ र पाल्पाको अर्चलेमा २१.२ मिलिमिटर वर्षा रेकर्ड भएको छ ।
९ साउन, काठमाडौं । नयाँ सरकार बनेर कांग्रेस नेता रमेश लेखक गृहमन्त्री बनेको चार दिनपछि ४ साउनमा प्रहरी प्रधान कार्यालयले नेपाल प्रहरीका ९ प्रहरी नायब उपरीक्षक (डीएसपी) र ५ प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) को काज सरुवा गर्यो ।
जसअनुसार इलाका प्रहरी कार्यालय चन्द्रनिगाहापुरको इन्चार्ज रहेका डीएसपी गौरब महतको ४ महिनामै सरुवा भए, उनको ठाउँमा राजकुमार राई पठाइए । कास्कीको इलाका प्रहरी कार्यालय बैदामका इन्चार्ज राजेन्द्र श्रेष्ठ पनि ९ महिनामै सरुवा भए ।
डीएसपी श्रेष्ठको प्रहरी प्रधान कार्यालयको राजमार्ग सुरक्षा तथा ट्राफिक व्यवस्थापन महाशाखा नक्सालमा काज सरुवा भयो भने उनको ठाउँमा बैदाममा डीएसपी सन्तोष निरौलालाई पठाइयो ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालय तनहुँका प्रमुख एसपी अपिलराज बोहरालाई त्यहाँबाट हटाएर नेपाल प्रहरी राजमार्ग सुरक्षा तथा ट्राफिक व्यवस्थापन कार्यालय वीरेन्द्रनगर सुर्खेतमा काज सरुवा गरिएको छ ।
उनको ठाउँमा राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्को सचिवालय सिंहदरबारमा कार्यरत वीरेन्द्रबहादुर शाहीलाई पठाइएको छ । शाहीको ठाउँमा राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्मा भने ट्राफिक व्यवस्थापन कार्यालय वीरेन्द्रनगर सुर्खेतमा कार्यरत रामप्रकाश शाहलाई पठाइएको छ ।
तनहुँको इन्चार्जबाट हटाइएका बोहराले ज्म्मिेवारी सम्हालेको जम्मा पाँच महिनामात्रै भएको थियो । उनी गएको १ फागुनमा मात्रै तनहुँको इन्चार्ज भएर गएका थिए । कांग्रेस नेता लेखकले जिम्मेवारी सम्हालेको चौथो दिनमै बोहराको पनि जिम्मेवारी खोसियो ।
अवधि नपुग्दै ९ महिनामा हटाइएका डीएसपी श्रेष्ठ र ५ महिनामै एसपी बोहरा दुबैलाई माओवादी केन्द्रका वरिष्ठ उपाध्यक्षसमेत रहेका तत्कालीन गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले जिम्मेवारी दिएका थिए । ४ महिनामै हटाइएका डीएसपी महतलाई भने तत्कालीन गृहमन्त्री रवि लामिछानेले पठाएका थिए । तर अहिले गृहमन्त्रीमा लेखक आएसँगै उनीहरुको अवधि नपुग्दै सरुवा गरिएको छ ।
डीएसपी श्रेष्ठको सरुवालाई प्रहरी हेडक्वार्टरदेखि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगसम्म परेको उजुरीलाई आधार मानिएको छ ।
१५ असारमा पोखराको लेकसाइडस्थित क्लब सिक्सटिनका बाउन्सरले एक युवालाई कुटपिट गरेपछि प्रहरीले बाउन्सरहरु रिजन गौचन र विवेक गुरुङलाई पक्राउ गरेर अभद्र व्यवहारमा अनुसन्धान सुरु गरेको थियो । बाउन्सर पक्राउ परेपछि व्यवसायीहरुले डीएसपी श्रेष्ठविरुद्ध अख्तियारमा उजुरी दिएको हुन सक्ने यो घटनालाई नजिकबाट हेर्ने प्रहरी अधिकारीहरु बताउँछन् ।
अर्का डीएसपी महतलाई कमाण्ड गर्न नसकेको आरोप लगाइएको छ ।
५ महिनामै सरुवा भएका एसपी बोहराले केही दिनअघि मात्रै तासजुवा खेल्ने समूहलाई पक्राउ गरेका थिए । त्यसपछि उनको सरुवा हुनुले सरुवाको साइनो उक्त प्रकरणमा जोडिएको हुन सक्ने आशंका छ ।
आरोप लागेपछि छानबिन गरेर कारबाही गर्नुपर्नेमा बिना स्पष्टीकरण, बिना छानबिन सरुवा गरिएको प्रहरी कर्मचारीहरुको भनाइ छ । ‘गल्ती नै गरेको भए छानबिन गरेर विभागीयदेखि फौजदारीसम्मको कारबाही गरे भइहाल्यो । तर बिना कारण कसैले केही कुरा लगाएकै भरमा तुरुन्तै जिम्मेवारी खोस्ने परिपाटी देखियो । संगठनले यस्ता कुरामा स्ट्याण्ड लिनुपर्नेमा राजनीतिक नेतृत्वले भनेकै आधारमा सरुवा गर्ने प्रवृत्ति देखियो’, एक प्रहरी अधिकारीले भने ।
प्रहरी नियमावली २०७१ को दफा ५० मा प्रहरी कर्मचारीलाई साधारणतयाः पदस्थापन गरिएको मितिले एक वर्ष नपुग्दै सरुवा नगरिने उल्लेख छ । अझ विशेषगरी इन्चार्जको हकमा यो नियम लागु हुँदै आएको छ । यदि कुनै विशेष कारणले एक वर्षअवधि नपुग्दै सरुवा गर्नुपरेमा त्यसको कारण समेत खुलाएर सम्बन्धित प्रहरी कर्मचारीलाई जानकारी गराउनुपर्ने नियम छ । तर गृहमन्त्रीको स्वार्थमा प्रहरी इन्चार्जहरुको मनोमानी सरुवा हुने गरेको छ ।
सत्ता परिवर्तनसँगै राजनीतिक नेतृत्वको स्वार्थमा प्रहरी अधिकारीहरु अझ विशेष गरी इन्चार्जहरु निशानामा पर्दै आएको नेपाल प्रहरीका पूर्वएसपी रवीन्द्रनाथ रेग्मी बताउँछन् । नेपाल प्रहरीको कर्मचारी शाखाबारे जानकार मानिएका पूर्वएसपी रेग्मी गृहमन्त्रालयको नेतृत्व परिवर्तन हुनेबित्तिकै प्रहरीका इन्चार्जहरु सरुवा हुने परिपाटी पुरानै भएको बताउँछन् ।
रेग्मीले भनेजस्तै यसअघि राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का सभापति रवि लामिछानेले गृहमन्त्रीको जिम्मेवारी सम्हालेलगत्तै २ चैतमा अवधि नपुग्दै प्रहरीका जिल्ला इन्चार्जहरु हटाएका थिए ।
जिम्मेवारी सम्हालेको ६ महिना नपुग्दै बाँकेका एसपी सुवासचन्द्र बोहराको जिम्मेवारी खोसिएको थियो । जिम्मेवारी सम्हालेको डेढ महिनामै महोत्तरीका एसपी श्यामकुमार राई, सर्लाहीका एसपी दयानिधि ज्ञवालीको सरुवा गरिएको थियो । बाराका एसपी सुरेशराज काफ्ले, धनुषाका एसपी मित्रबन्धु शर्माको पनि जिम्मेवारी खोसिएको थियो । उनीहरु सबैलाई तत्कालीन गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठको पालामा इन्चार्ज गएका थिए ।
तर श्रेष्ठपछि गृहमन्त्रीमा लामिछाने आएलगत्तै उनीहरुको जिम्मेवारी खोसिएको थियो । गृहको नेतृत्व परिवर्तन हुनेबित्तिकै प्रहरीका इन्चार्जहरुको जिम्मेवारी हेरफेर हुँदा प्रहरीले वार्षिक क्यालेण्डर बनाएर गर्ने कामदेखि स्वयं प्रहरी कर्मचारीको दिनचर्यामा समेत असर पर्ने पूर्वएआईजी विश्वराज पोखरेल बताउँछन् ।
‘एक वर्षसम्म अवधि हुन्छ भनेपछि केही प्रहरीले परिवारसमेत आफ्नो कार्यक्षेत्रमा लगेका हुन्छन् । छोराछोरी समेत अध्ययन गरिरहेका पनि हुन सक्छन् । तर अवधि नपुग्दै बीचमै सरुवा हुँदा उनीहरुको पारिवारिक जीवनमा समेत असर परेको हुन्छ । तर यसतर्फ गृह नेतृत्व र प्रहरी मुख्यालले खासै ध्यान दिएको देखिँदैन’ पूर्वआईजी पोखरेलले भने ।
गृहमन्त्री स्तरीय निर्णयबाट २१ साउन २०८० मा सरुवा सम्बन्धी मापदण्ड २०७९ जारी नै भएको थियो । उक्त मापदण्डमा प्रहरीको सरुवा व्यवस्थित, पारदर्शी र अनुमानयोग्य बनाइने उल्लेख थियो । आफैंले बनाएको मापदण्डविपरीत गृहको मनपरीमा प्रहरी हेडक्वार्टरले अडान लिन नसक्दा सरुवामा बेथिती बढेको पोखरेलको बुझाइ छ ।
विगतमा प्रहरी प्रधान कार्यालयले अडान लिँदा बेथिति रोकिएका उदाहरण पनि छन् । उपेन्द्रकान्त अर्याल प्रहरी महानिरीक्षक र शक्तिबहादुर बस्नेत गृहमन्त्री भएका बेला डीएसपीमा बढुवा गर्न बस्नेतको सिफारिसमा ५ जनाको नाम आएको थियो । तीमध्ये बढुवाको मापदण्डमा परेका एक जनामात्रैको बढुवा भएको त्यतिबेला प्रहरी हेडक्वार्टरको कर्मचारी प्रशासनमा बसेका एक अधिकारी बताउँछन् । ‘मन्त्रीज्यू समेत त्यतिबेला कन्भिस हुनुभएको थियो । तर अहिले गृहमन्त्री तथा गृहमन्त्रालयबाट केही निर्देशन आएपछि यस कारण हुँदैन भन्ने गरेको देखिँदैन ।’
त्यसबेला एक पटक इन्चार्ज भइसकेका प्रहरी अधिकारीले दुई वर्षपछि मात्रै दोस्रो पटक इन्चार्ज पाउने मापदण्ड बनाइएको थियो । तर २२ महिना पुगेका एक डीएसपीलाई इन्चार्ज बनाउन गृह मन्त्रालयका सचिव नारायणगोपाल मलेगोबाट सिफारिस आएको थियो । तर मापदण्डभित्र नपर्ने भन्दै दुई महिना रोकेर मात्रै ती डीएसपीलाई इन्चार्ज दिइएको उदाहरण पनि ती पूर्व प्रहरी अधिकारीले दिए । तर अहिले प्रहरी महानिरीक्षकले अडान नलिँदा सत्ता परिवर्तनसँगै प्रहरीका इन्चार्जहरु फेरबदल हुने गलत परिपाटी बस्न थालेको तर्क उनको छ ।
काजको दुरुपयोग
४ साउनमा गरिएको ५ एसपी र ९ डीएसपीको काज सरुवामा केहीको हकमा स्वाभाविक मितिमा नै सरुवा भएको छ । प्रहरी नियमावली २०७१ को दफा ५२ (१) मा प्रहरी कर्मचारीलाई सामान्यतया काजमा खटाइने छैन भन्ने उल्लेख छ ।
उपनियम (२) मा विशेष परिस्थितिमा काजमा खटाउन सकिने उल्लेख छ । त्यसका लागि प्रहरी प्रधान कार्यालयले काजसम्बन्धी छुट्टै मापदण्ड बनाई लागु गर्न सक्ने नियमावलीमा उल्लेख छ ।
१८ पुस २०६९ मा कुवेर सिंह राना महानिरीक्षक भएका बेला प्रहरीको काज सम्बन्धी निर्देशिका जारी भएको थियो । उक्त निर्देशिकामा प्रहरी कर्मचारीको आवश्यकतामा नभई संगठनको आवश्यकता एवं सम्बन्धित प्रहरी कर्मचारीको हितमा असर नपर्ने गरी जनशक्तिको आकस्मिक तथा अस्थायी व्यवस्थापन गर्न सकिने उल्लेख छ ।
तर अहिले आफ्ना मान्छेलाई इन्चार्ज बनाएर पठाउन काजको दुरुपयोग हुने गरेको छ । प्रहरीलाई आपतकालीन जनशक्ति चाहिने हुँदा त्यससम्बन्धी विज्ञ पठाउनुपरेमा वा संगठनको आवश्यकता अनुसार काज खटाइनुपर्नेमा अहिले त्यस्तो नभएको पूर्वएसपी रेग्मी बताउँछन् ।
उनका अनुसार विशेषगरी काज सरुवा संगठनको आवश्यकता, व्यक्तिको आवश्यकता अनुसार गरिनुपर्नेमा अहिले कसैलाई कारबाही गर्न वा आफू निकटका व्यक्तिलाई सुटुक्क इन्चार्ज पठाउन काजको दुरुपयोग भएको उनको बुझाइ छ ।
बसन्तबहादुर कुँवर प्रहरी महानिरीक्षक भएपछि सबै प्रहरी कार्यालयलाई पत्राचार गर्दै काजमा खटिएका प्रहरी कर्मचारीलाई दरबन्दीमा पठाउन निर्देशनसमेत दिएका थिए ।
आईजीको निर्देशनअनुसार तल्लो दर्जाका केही प्रहरी कर्मचारीलाई दरबन्दीमै फर्काइएको थियो । गत चैतसम्ममा काजमा खटिएका ८७७ जना प्रहरी सम्बन्धित दरबन्दीमै फिर्ता भएका थिए । तर काजको दुरुपयोग भने अहिले पनि रोकिन सकेको छैन ।
८ साउन, माले । काभा यू-२० महिला भलिबल च्याम्पियनसिपको उपाधि जितेको किर्गिस्तानले जितेको छ ।
माले सिटीस्थित सोसल सेन्टर इन्डोर हलमा मंगलबार भएको फाइनलमा श्रीलंकालाई ३-० को सोझो सेटमा पराजित गर्दै किर्गिस्तान च्याम्पियन बनेको हो ।
यसअघि समूह चरणमा पाँच सेटको प्रतिस्पर्धात्मक खेलमा किर्गिस्तान श्रीलंकासँग ३-२ ले पराजित भएको थियो । कप्तान रोजाको प्रेरणादायी प्रदर्शनमा किर्गिस्तानले फाइनलमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै लिग चरणको हारको बदला समेत लियो । लिग चरणमा श्रीलंकाले अपराजित रहँदै तीनवटै खेल जितेको थियो भने किर्गिस्तानले दुई खेल जितेको थियो ।
प्रतिस्पर्धात्मक बनेको पहिलो सेटमा श्रीलंकाले टक्कर दिएपनि किर्गिस्तानले २८-२६ ले आफ्नो पक्षमा पार्दै अग्रता लिएको थियो । त्यसपछि किर्गिस्तानमा खेलमा हावी बन्यो र लगातार तीन सेट नै जित्यो । किर्गिस्तानले दोस्रो सेट २५- १७ र तेस्रो सेट २५-१९ ले आफ्नो पक्षमा पार्यो ।
किर्गिस्तानलाई च्याम्पियन बनाउन कप्तानी र स्पाइक दुवैमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेकी रोजा च्याम्पियनसिपको मोस्ट भ्यालुएबल प्लेअर (एमभिपी) घोषित भइन् ।
मंगलबारै भएको खेलमा घरेलु टोली माल्दिभ्सलाई ३-० को सोझो सेटमा हराएर नेपाल तेस्रो भयो । लिग चरणमा नेपाल श्रीलंका र किर्गिस्तान भन्दा पछि रहँदै तेस्रो स्थानमा थियो । सेमिफाइनलमा नेपाल किर्गिस्तानसँग पराजित भएपछि उपाधि जित्ने सम्भावना सकिएको थियो ।
८ साउन, काठमाडौं । काठमाडौंमा आज बिहान भारी वर्षा भएको छ । वर्षासँगै बाढीको जोखिम भएकाले तटीय क्षेत्रका बासिन्दालाई सतर्कता अपनाउन जल तथा मौसम विज्ञान विभागले अनुरोध गरेको छ ।
पछिल्लो ६ घण्टामा देशभरमै सबैभन्दा धेरै वर्षा भने पर्वतको कार्कीनेटामा भएको छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागको वर्षामापन केन्द्रको रेकर्डअनुसार कार्कीनेटामा ८५.६ लिलिमिटर वर्षा भएको छ ।
विभागका अनुसार काठमाडौंका नैकाप, सुन्दरीजल, कपन, बबरमहल र आसपास पनि भारी वर्षा भएको छ । पछिल्लो ६ घण्टामा नैकापमा ५४, सुन्दरीजलमा ५२.८, कपनमा ५२.२, बबरमहलमा ५१ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको छ । यस्तै काठमाडौंकै पानीपोखरी वर्षामापन केन्द्रमा ३०.८ मिलिमिटर वर्षा भएको रेकर्ड छ ।
त्यसैले विभागले बागमती, गौरीघाट, विष्णुमती, धोबिखोला लगायतका नदी किनार क्षेत्रमा बस्नेहरुलाई र सो क्षेत्र भएर यात्रा गर्नेहरुलाई आज बिहान ९ बजेसम्मै सतर्कता अपनाउन एसएमएस पठाएर अनुरोध गरेको छ ।
विभागका अनुसार ललितपुरको गोदावरी क्षेत्रमा पनि भारी वर्षा भएको छ । पछिल्लो ६ घण्टामा गोदावरीमा ४०.६ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको छ । ललितपुरकै लेलेमा ३५.४ मिलिमिटर वर्षा भएको छ ।
तर काठमाडौं उपत्यकाकै भक्तपुर क्षेत्रमा भने मध्यम खालको मात्र वर्षा भएको छ ।
from Online Khabar https://ift.tt/vj4LJNT
७ साउन, काठमाडौं । चितवनको फिस्लिङमा पहिरो खस्दा मुग्लिन-काठमाडौं सडकखण्ड पूर्णरुपमा अबरुद्ध भएको छ ।
आज बिहान पौने पाँच बजेतिर लेदो माटोसहितको पहिरो खसेकाले दुईतर्फी नै सडक अवरुद्ध भएको हो ।
इलाका प्रहरी कार्यालय मुग्लिनकी प्रमुख निरला भण्डारीका अनुसार बिहान साढे पाँच बजेदेखि पहिरो पन्छाउने काम जारी छ । सबै पहिरो पन्छाएर बाटो खुलाउन अझै करिब एक-दुई घण्टा लाग्ने अनुमान छ ।
बाटो बन्द भएपछि सवारी साधनहरुको लामो लाइन लागेको छ ।
७ साउन, काठमाडौं । नारायणगढ-मुग्लिन सडक खण्डको जलविरेमा माइक्रो बस दुर्घटना हुँदा तीन जना घाइते भएका छन् ।
पूर्वनवलपरासीको कावासोतीबाट-काठमाडौं आउँदै गरेको ग १ ख ९१५५ नम्बरको माइक्रो बस आज बिहान ४ बजेतिर सडक डिभाइडरमा ठोक्किएर दुर्घटना भएको हो ।
दुर्घटनामा कावासोती नगरपालिकाकी ६० वर्षीया सन्तुमाया कुमाल, ३६ वर्षीय घनश्याम न्यौपाने र १९ वर्षीय जेनिस बस्नेत छन् ।
उनीहरुलाई उपचारका लागि पुरानो मेडिकल कलेज भरतपुर पठाइएको इलाका प्रहरी कार्यालय मुग्लिनकी प्रमुख इन्सपेक्टर निरला भण्डारीले जानकारी दिइन् ।
गुडिरहेको माइक्रोबस एक्कासी पञ्चर भएर अनियन्त्रित भई डिभाइडरमा ठोक्किएको थियो । त्यसक्रममा डिक्कीमा राखेका सामानहरु खसेका थिए । केही झोलाहरु नभेटिएकाले त्रिशूली नदीमा खसेको अनुमान छ ।
७ साउन, काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले आगामी नोभेम्बरमा हुने नयाँ राष्ट्रपतीय निर्वाचनका लागि आफ्नो उम्मेदवारी त्यागेका छन् । निर्वाचन हुनु चार महिनाअघि उनले आफ्नो उम्मेदवारीबाट पछि हट्ने निर्णय गरेका हुन् ।
बाइडेनको उमेरका कारण उनी नयाँ कार्यकाल राष्ट्रपतिका लागि काम गर्न सक्षम नरहेको र उनी नै उम्मेदवार रहे डोनाल्ड ट्रम्पले चुनाव जित्ने भन्दै उनको आफ्नै डेमोक्रेटिक पार्टीबाट उनलाई उम्मेदवारी फिर्ता लिन तीव्र दबाब थियो ।
अघिल्लो महिना भएको राष्ट्रपतीय बहसमा अत्यन्तै फितलो प्रदर्शन गरेपछि उनी उम्मेदवार कायमै रहे चुनाव हार्ने निष्कर्षमा डेमोक्रेटिक पार्टीका नेताहरु पुगेका थिए । त्यही बीच उनले आइतवार उम्मेदवारी त्याग्ने तर यो कार्यकाल भने पूरै राष्ट्रपतिका रुपमा काम गर्ने घोषणा गरेका छन् ।
‘मैले उम्मेदवारी फिर्ता लिनु र बाँकी कार्यकाल राष्ट्रपतिको भूमिकामा केन्द्रित हुनु नै म, मेरो पार्टी र मेरो देशको को सर्वोत्तम हितमा हुनेछ,’ उनले आफ्नो वक्तव्यमा भनेका छन् ।
त्यति मात्रै होइन, उनले डेमोक्रेटिक पार्टीका तर्फबाट राष्ट्रपतिको नयाँ उम्मेदवारका रुपमा कमला ह्यारिसलाई समर्थन पनि गरेका छन् । डेमोक्रेटिक पार्टीका तर्फबाट अब नयाँ उम्मेदवारको प्रतिस्पर्धामा ह्यारिस नै अघि हुनेछिन् । तर, उनले पार्टीको प्राइमरी जितेर आउनुपर्ने हुन्छ । निर्वाचन आउन चार महिना बाँकी छँदा अब पार्टीले नयाँ छनोटको प्रकृया शुरु गर्नुपर्ने छ ।
चुनाव अति नै नजिक आईसकेको सन्दर्भमा रिपब्लिकन पार्टीबाट उम्मेदवार बनेका पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पसँग प्रतिस्पर्धा गर्न परिचित अनुहारका रुपमा ह्यारिस नै उपयुक्त पात्र हुने अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाहरुले उल्लेख गरेका छन् ।
‘सन् २०२० का कमला ह्यारिसलाई उपराष्ट्रपतिमा छनोट गर्नु मेरो सबैभन्दा राम्रो निर्णय थियो । यसपटक राष्ट्रपतिको उम्मेदवारका रुपमा उनलाई मेरो पूर्ण समर्थन र अनुमोदन रहन्छ,’ उनले घोषणा गरेका छन् । आउने साता यसबारे आफूले विस्तृतमा बोल्ने पनि उनले बताएका छन् ।
कमला नयाँ उम्मेदवारका रुपमा आउने अनुमानका आधारमा ट्रम्पले भाषणमा उनीमाथि आक्रमण थालिसकेका थिए ।
६ साउन, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आज विश्वासको मत लिँदै छन् । त्यसका लागि प्रतिनिधि सभाको बैठक आज दिउँसो एक बजे बस्दै छ ।
दुई वा दुई भन्दा बढी दलको समर्थनमा नियुक्त प्रधानमन्त्रीले ३० दिनभित्र प्रतिनिधिसभाबाट विश्वासको मत लिनुपर्ने संवैधानिक प्रावधान छ । प्रधानमन्त्री ओली नेपाली कांग्रेससमेतको समर्थनमा ३० असारमा प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका थिए ।
२७५ सदस्यीय प्रतिनिधिसभामा विश्वासको मत प्राप्त गर्न कम्तिमा १३८ मत चाहिन्छ । ओलीसँग दुई तिहाई बहुमत देखिएको छ ।
कांग्रेस (८८), एमाले (७९), जसपा (७) र लोसपा (४) सरकारमा सहभागी छन् भने जनमत, नागरिक उन्मुक्ति लगायतका दलले पनि समर्थन गर्ने बताएका छन् ।
उनको विपक्षमा माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, रास्वपा र राप्रपालगायत दल छन् ।
५ असार, माले । काभा यू-२० महिला भलिबल च्याम्पियनसिपमा नेपालले सेमिफाईनलमा कीर्गिस्तानसँग खेल्ने भएको छ ।
लिग चरणको सबै खेल सकिएपछि सेमिफाईनल समिकरण टुङ्यो लागेको हो ।
लिगको अन्तिम खेलमा श्रीलंकाले कीर्गिस्तानलाई ३-२ ले पराजित गरेपछि नेपालले सेमिफाईनलमा किर्गिस्तान प्रतिद्वन्दी पाएको हो ।
लिगमा अपराजित श्रीलंका ३ खेल जित्दै ८ अंक जोडेर शीर्ष स्थानमा रह्यो । दुई जित र एक हारबाट ५ अंक जोडेको किर्गिस्तान दोस्रो स्थानमा रहँदा ३ अंकसहित नेपाल तेस्रै र सबै तीन खेल हारेको घरेलु टोली माल्दिभ्स चाैथो स्थानमा रह्यो ।
लिगमा पहिलो श्रीलंका र चाैथो भएको माल्दिभ्सबीच पहिलो सेमिफाईनल हुनेछ भने दोस्रो भएको किर्गिस्तान र तेस्रो भएको नेपालबीच दोस्रो सेमिफाईनल हुनेछ ।
दुवै समिफाईनल खेल सोमबार हुनेछ । पहिलो सेमिफाईनल स्थानिय समय अनुसार ४ बजे हुनेछ ।
यस्तै नेपाल र कीर्गिस्तानबीचको दोस्रो सेमिफाईनल खेल राती स्थानिय समय ८:३० तथा नेपाली समय अनुसार सवा ९ बजे सुरु हुनेछ ।
यसअघि लिग चरणमा नेपाल कीर्गिस्तानसँग सोझो सेटमा पराजित भएको थियो । अब सेमिफाईनलमा नेपाल सामु बदला लिने अवसर छ । यपाधि जित्ने लक्ष्य बनाएको नेपालले त्यो सम्भावना कायम राख्न किर्गिस्तानलाई पराजित गर्तनुपर्नेछ ।
नेपालका प्रशिक्षक अर्जुन घिमिरेले ब्लक, रिसिभ र अट्याकमा सुधार गर्दै सेमिफाईनलमा लिगमा बेहोरेको हारको बदला लिने बताए । ‘हामीले लिगमा किर्गिस्तानसँग खेलिसकेका छाैँ । एक दिन रेस्ट छ । हाम्रो कमजोर रहेको रिसिभ र ब्लकमा सुधार गर्दै सेमिफाईनल खेल्नेछाैँ । यो हाम्रै लागि महत्वपूर्ण खेल हो ।’
मलाई लाग्छ, कुनै पनि पात्र, चरित्रले आफूले आफैंलाई व्यक्त गर्न अथवा कथाको मर्म-मर्कालाई न्यायोचितसँग अभिव्यक्त गर्न सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भूमिका, तिनीहरूले टेकिरहेको भूगोल र त्यहाँ बगिरहेको हावाले खेलेको हुन्छ, चाहे त्यो सिनेमामा होस् या उपन्यासमा।
भूगोल यस अर्थमा पनि हो, किनभने माटोसँगै जोडिएर आउँछ, त्यहाँ रोपिएको संस्कार। त्यहाँ फूलेको, फलेको जनजीवन । जसको एउटा राम्रो उदाहरण मान्न सकिन्छ, नवीन सुब्बाको फिल्म ‘गाउँ आएको बाटो’लाई। पूर्वको विकट भोजपुरमा खिचिएको उक्त फिल्मले त्यहाँ बसोबास गर्ने जाति, उनीहरूले अँगाल्ने पेशा, मान्ने धर्म, पछ्याउने परम्परालाई केही हदसम्म विभिन्न माध्यमहरूबाट देखाउने कोसिस गरेको छ। कुनै पनि माटोको कथालाई विश्वसनीय रूपमा कहन पात्रहरूले बोल्ने भाषा, शैली, लगाउने पहिरन, साजसज्जा, उनीहरू बस्ने घरगोठ, प्रयोग गरिने समानहरूले धेरै हदसम्म सहयोग पुर्याएका हुन्छन् ।
अर्को कुरा हो- समयरेखा । फिल्मले बोकेको व्यथा र पात्रहरूको मनोदशालाई चित्रण गर्न कालखण्डले झनै योगदान पुर्याएको हुन्छ। ‘समय’ फिल्मको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पात्र भन्दा फरक नपर्ला। ‘गाउँ आएको बाटो’को कथा र त्यसले उठाएको मुद्दा गज्जबको छ। तर, फिल्मलाई मिहिन ढङ्गले केलाउने हो भने, त्यहाँ रहेका स-साना डिटेलिङ्गहरू (अप्पो मोबाइल र बर्डबाइजरको विज्ञापन, डिस होम, एलईडी टिभी, ‘बचपनका प्यार’ गीत, एउटा भाले बेच्न धरान बजार नै झर्नुपर्ने अवस्था, रिलबाट फोटो धुलाउने प्रसंग, मोजाको भुकुण्डो बनाएर खेलेको दृश्य, बसको पछाडि टाँसिएको फ्रि-वाईफाई आदि इत्यादिको तालमेल) ले गर्दा कथा कुन समयमा बाँचिरहेको छ, हामी दर्शकहरूलाई पहिल्याउन गाह्रो पर्छ। भन्नैपर्छ, यसमा निर्देशक चुकेकै हुन्।
फिल्म कुन समयरेखामा बगिरहेको छ, त्यो मात्रै नभएर, कथा कुन ऋतु याममा पौडिरहेको छ, त्यो देखाउन पनि आवश्यक छ। हामी सिनेमामा अक्सर कथा पात्रहरूको उतारचढावमै अल्झिने गर्छौं। फिल्मले कति अन्तरालभित्रको काललाई परावर्तन गरिरहेको छ, हामीलाई त्यसको ज्ञान हुनुपर्छ। समय यस्तो दर्पण हो, जसले कुनै पनि पात्रहरूको अन्तरद्वन्द्व र मनस्थितिलाई मात्रै नभएर सो पात्र बाँचिरहेको समाज– प्रकृतिलाई पनि स्पष्ट रूपमा देखाउन सक्छ। जसले गर्दा हामी कथालाई गहिरोसँग अनुभूत गर्न सक्छौं। तिनीहरूसँग जोडिन सक्छौं।
यसमा कुनै आशंका छैन, समय र प्रकृतिलाई सबैभन्दा राम्रोसँग वृत्तचित्र बनाउनेहरूले देखाउन सक्छन्। म केही समययता हिमालका कथाहरूलाई खोजिरहेको छु। त्यही क्रममा थुप्रै व्यावसायिक फिल्म तथा डकुमेन्ट्रीहरू बनाएका मुस्तफा कराको फिल्म ‘कोल्ड अफ कलन्दर’ हेर्न पुगें। उक्त फिल्म २०१७ मा टर्कीबाट ओस्कारका लागि पठाइएको थियो। फिल्मले प्रकृतिको कोखमा बसिरहेको बाँचिरहेको एउटा गरिब परिवारको कहानीलाई देखाउँछ।
जीवन र जगतलाई एकदमै सूक्ष्म तरिकाले नियाल्न थालेको टर्किस सिनेमाले त्यति धेरै समय भइसकेको छैन भन्दा फरक नपर्ला। टर्किस सिनेमा अर्थात् ‘यसिलक्याम’ जसलाई विश्वभर ‘ग्रिन पाइन’ भनेर पनि चिनिन्छ। ‘यसिलक्याम’ नाम ‘इस्तानबुल’को ‘यसिलक्याम स्ट्रिट’बाट लिइएको हो, जहाँ कुनै समय थुप्रै फिल्म मेकर, कलाकार, फिल्म स्टुडियोहरू रहेका थिए। साठीको दशकमा उत्कर्षमा पुगेको टर्किस सिनेमा नब्बेको दशक आइसक्दा मरणासन्न अवस्थामा पुगिसकेको थियो। त्यसैले भन्न मनासिब रहला, टर्किस सिनेमाले विश्व सिनेमा बजारमा पुनरागमन गरेको धेरै भएको छैन।
यही कम अन्तरालमा थुप्रै कलात्मक सिनेमाहरू बने, जसले टर्किस सिनेमालाई एक प्रकारले मलजल दिने काम गरे। भिडियो गेम तथा विदेशी फिल्महरूको बढ्दो लोकप्रियताको बीचमा टर्कीका केही फिल्म मेकरहरूले हिम्मत देखाउँदै आफू उभिइरहेको धरातलको कथालाई इमानदारीपूर्वक बनाए र देखाए। उनीहरूलाई आफ्नै माटो र हावाले बचाए भन्दा फरक नपर्ला। त्यही भीडमा ‘कोल्ड अफ कलन्दर’ विशिष्ट स्थानमा उभिएको छ, जो पन्ध्र वर्षयताकै पहिलो टर्किस फिल्म बन्न पुग्यो नुरी बिल्गे सिलानको फिल्म ‘क्लाउड्स अफ मे’ पछि एनजर्स युरोपियन फस्ट फिल्म फेस्टिभलमा सम्मानित हुने।
‘ब्ल्याक सी’को किनारमा अवस्थित ‘ट्रयाप्जोन भेग’मा रहेको ‘मक्का’ गाउँमा कोरिएको छ, ‘कोल्ड अफ कलन्दर’को क्यानभास, जहाँ पाँच सदस्यको एक परिवार प्रकृतिलाई चुनौती दिंदै आफ्नो भाग्य विरुद्ध बाँच्ने कोशिश गरिरहेको छ। उक्त परिवारलाई भारी ऋणले च्यापेको छ। परिवारको मुख्य सदस्य मेहमेट, पहाड कोतर्न जान्छ, खनिज तथा अन्य कच्चा धातुहरू (विशेष गरेर सुनको ढुङ्गा) खोज्न। त्यो काम उसको पेशा भन्दा पनि रुचि हो। यसरी पहाडको जरा खोतल्न जाँदा ऊ आफ्ना दुई छोरा, (कान्छा छोरा डाउन सिन्ड्रोमबाट ग्रस्त) स्वास्नी र वृद्ध आमालाई बिर्सेर घरबाट कैयौं दिनसम्म पहाडकै गुफामा बस्ने गर्छ। त्यसैले घर-व्यवहार उसकी स्वास्नी हानेफले जेनतेन (गाईवस्तु बेचेर) चलाइरहेकी छिन्।
बाल्यावस्थामा हुँदा निर्देशक ‘करा’ले केही आयु आफ्नो गाउँमा बाँचेका थिए। त्यही बेला उनले गाउँमा एउटा यस्ता पात्र देखे–भेटेका थिए, जो खनिज खोज्न पहाड उक्लिन्थे, एक्लै। ऊ कैयौं दिनसम्म हराउँथ्यो। करालाई त्यो मनुवा रहस्यले भरिएको लाग्थ्यो। केही उमेर कराले गाउँकै खानीलाई पनि दिए। उनलाई त्यस किसिमको वायुमण्डल, पात्र र स्थानले त्यही समयबाटै एक प्रकारले प्रेरित गरिरहेका थिए। ती तत्वहरूले उनलाई सम्मोहनमा बाँधिरहेका थिए। त्यसैले उनी त्यस्तै क्यानभासमा आफ्नो मस्तिष्कमा छापिएको चित्र पोत्न चाहन्थे। र बनाए, ‘कोल्ड अफ कलन्दर’। तर, त्यस्तो ठाउँ परिवेश रोज्नुको कारण उनको अतीतसँग गाँसिएको भावना र भावुकता मात्रै थिएन। उनी पात्रहरूको दशा–दुर्दशालाई जीवन्त तरिकाले चित्रण गर्न चाहन्थे, प्रकृतिले बदलिरहने रूपहरूबाट। ‘कोल्ड अफ कलन्दर’ प्रदर्शनमा आउँदा उनले सानो छँदा गाउँमा देखेको त्यो रहस्यमयी व्यक्ति जीवित नै थियो, असी वर्षको उमेर लिएर बाँचिरहेको।
करा सफल पनि भएका छन्, आफ्ना पात्रका अव्यक्त मनोभाव र विचारहरूलाई स्पष्टसँग कोर्न। उनीहरूको व्याकुलता, अहमता, आक्रोश हरेक प्रकारका संवेदनाहरूलाई निर्देशकले पोतेका छन्, बतासले लखेटिरहेको हुस्सुमा, चुल्होमा भर्भराउने आगोका लप्काहरूमा, धुवाँ–कसबाट पुत्पुताइरहने धुवाँका लहराहरूमा, फुसुसु गर्दै कपास जसरी झर्ने हिउँका त्यान्द्राहरूमा।
फिल्मले मेहमेटको परिवारको दैनिकीलाई देखाउँछ, जो पहाडको काखमा गोठ जस्तै थोत्रो झुपडीमा बाँच्न बाध्य छ, विना बिजुली र खानेपानी। उक्त झुपडीलाई उसको परिवारले अनुभव गरेका आर्थिक कठिनाइहरूको सरल अभिव्यक्ति मान्न सकिन्छ। ऊभित्र एक प्रकारको अंहकार छ, जसले हामी मानव प्रवृत्तिलाई प्रतिबिम्बित गर्ने काम गरेको छ। परिवारको आवश्यकता र दरिद्रतालाई ऊ बेलाबखत नजरअन्दाज गरिदिन्छ। उसलाई आफ्नै रहरहरूको पछि लाग्नुछ। त्यहाँबाट भएको आर्जनले ऊ छोराको उपचार गर्न चाहन्छ, पक्का घर बनाउन चाहन्छ, गाईवस्तुहरू किन्न चाहन्छ, ऋण तिर्न चाहन्छ, परिवार पाल्न चाहन्छ। त्यसैले ऊ परिवारको गुनासो र चिन्तालाई पनि बेवास्ता गरिदिन्छ। मेहमेट र उसको परिवार बस्ने क्षेत्र सुन, चाँदी र तामाको भण्डारमा धनी छ। खानी यस क्षेत्रका मान्छेको जीविकोपार्जनमध्ये एक हो। त्यसले त्यहाँको सामाजिक संरचनालाई आकार दिएको छ। हरेक गर्मी याममा खुल्ने खानीमा दैनिक मजदुरीको काम गर्नु भन्ने स्वास्नीको सुझावलाई मेहमेट किनारा लगाइदिन्छ। ऊ हरेकपटक आफूभित्रको इन्द्रेणीलाई पछ्याउँदै नाङ्गो पहाडहरूमा उक्लिने निहुँ र बहानाहरू खोजिरहन्छ। ऊ सजिलै आफ्ना रहरहरूलाई त्याग्न सक्दैन। त्यही छ, अर्को पात्र छिमेकी पनि, जो रहरहरूलाई (भेडा-बाख्रा) पालेर बसिरहेको छ, ब्वाँसोहरूको बीचमा। सुविधा खोजेर शहरबजार छिरेका सन्तानहरूले उसलाई बोलाउँदा पनि जाँदैन। रहरले हामीलाई गुलाम बाहेक अरू के बनाउँछ ?
मेहमेटले तीन वर्षयता पहाडमा त्यस्तो बहुमूल्य केही पाइरहेको छैन। तर, पनि खन्ती र हतौडा लिएर कहिले हुस्सुमा पौडिंदै, कहिले पानीमा रूझ्दै, कहिले हिउँमा गाडिंदै पहाड–पहाड उफ्रिरहन्छ। ऊभित्रको अहमतालाई पुरूषत्व भावको एउटा लक्षण मान्न सकिन्छ। त्यही जोशका कारण ऊ व्यवस्था र समाजको अस्थायी व्यक्तिमा परिणत हुन्छ। ऊ परिवारसँग रहेर, उनीहरूलाई सहयोग गरेर, दैनिक ज्याला मजदुरी गरेर एक आदर्श पिता, बुबा, अथवा छोरा हुनसकिरहेको छैन। ऊ गर्मी यामभरि आफ्ना रहरहरूको जरा खोतलिरहन्छ। जब चिसो बतासले हिउँदलाई लिएर आउँछ, ऊ घर फर्किन्छ, निराश र रित्तो भएर। तर, ऊ हार मान्न तयार हुँदैन। मौसम परिवर्तन हुन थालेपछि परिवारलाई भने गाईवस्तुका लागि घाँस, पराल, बाल्नको निमित्त दाउरा भण्डारण गर्न हतारो हुन्छ। हानिफले समाजको दृष्टिकोणबाट आफ्नै नजरमा मेहमेटको मूल्य निर्धारण गरेकी छिन्। आफ्नो लोग्नेको व्यवहारले उनी आजित–लज्जित भइसकेकी छिन्। त्यसैले उनी आफ्नो परिवार कहाँ फर्केर जान पनि सक्दिनन्। घरको खम्बा बलियो भएन भने घर ढल्दै जान्छ, त्यसरी नै घरको मूल मान्छेको लापरवाहीको कारण परिवारले समाजमा आफ्नो स्थान र सम्मान गुमाउँदै जान्छ। मेहमेटको परिवारको अवस्था पनि त्यही छ।
समुद्री सतहबाट लगभग तीन हजारको उँचाइभन्दा माथि र प्रकृतिले बेलाबेला परिवर्तन गरिरहने आफ्नो रूपले गर्दा निर्देशक करालाई फिल्म खिच्न निकै सकस भएको थियो। कतिपय दृश्यहरू क्यामराको फ्रेममा कैद गर्न उनले महिनौं कुर्नुपर्थ्यो। उनी आधुनिकतामा उभिएको कंक्रिट शहर र प्रकृतिको विराटतामा जीवनयापन गर्नेहरू बीचको फरक–फरक संघर्षलाई देखाउन चाहन्थे। सुरुमा जब उनको मस्तिष्कमा फिल्मको आइडिया रोपियो, पटकथाका लागि उनी आफ्ना युनिभर्सिटीका प्रोफेसर बिलाल सर्ट कहाँ गए, जसले उनलाई भिजुअल आर्ट एन्ड साइन्स (फिल्म, टिभी र रेडियो) पढाएका थिए। पछि दुवैले मिलेर फिल्मको स्क्रिप्ट तयार पारे। २०१० मा सो स्क्रिप्ट इस्तानबुल फिल्म फेस्टिभलको स्टोरी वर्कसपमा छानियो। त्यहाँबाट उक्त प्रोजेक्टमा थुप्रै संस्थाहरू जोडिन पुगे। फिल्मको छायाङ्कन भने २०१३ बाट मात्र सुरू हुनगयो।
समयको विभिन्न अनुहार र चक्रलाई कैद गर्न उनले ‘कोल्ड अफ कलन्दर’लाई वर्षौँभरि खिचे। उनले मेहमेट पात्रको निमित्त चालीसदेखि पचास वर्षभित्रका लगभग साठीभन्दा बढी कलाकारका अन्तर्वार्ता अडिसन लिए। तर, उनी सन्तोष हुन सकिरहेका थिएनन्। र अन्तिममा पुगे, आफ्नो अर्को गुरू ह्यदर सिस्मन कहाँ, जसले उनलाई कुनै समय प्रारम्भिक तहमा पढाएका थिए। र उनै ह्यदर सिस्मन मेहमेट बने, जसले यही फिल्मबाट ‘Antalya Film Festival’ मा उत्कृष्ट अभिनेताको अवार्ड थापे।
फिल्मले ‘ट्रयाप्जोन’ भेगको प्राकृतिक अवस्था मात्रै देखाएको छैन, त्यसले त्यहाँको परम्परा र इतिहासलाई पनि बुझाएको छ।
कलन्दर नाम ल्याटिन शब्द ‘क्यालेन्डर’ बाट आएको विश्वास छ। हरेक ‘कलन्दर नाइट’ मा ‘ट्रयाप्जोन’ भेगका मान्छेहरूले नयाँ वर्षलाई स्वागत गर्छन्, आफ्नै परम्परालाई पछ्याउँदै। इतिहास पल्टाउने हो भने थाहा पाइन्छ, कुनै समय त्यस भू-भागमा ग्रिकहरू बस्ने गर्थे। उनीहरूले त्यहाँ घरहरू, गिर्जाघर, विहार बनाएर बस्ती बसाए। तर, पछि सरकारले सबै भत्काइदिए, जलाइदिए। युद्धले गर्दा ग्रिकहरू सबै त्यहाँबाट पलायन हुन बाध्य भए। उनीहरूले रोपेका परम्परालाई आफ्नै रङ्ग र ढङ्गमा घोलेर टर्किसहरूले अहिले पनि हरेक वर्ष कलन्दर नाइट मनाउने गर्छन्। एकातिर प्रकृति र अर्कातिर प्राचीन लोक विश्वास र संस्कृतिसँगको सम्बन्धमा शताब्दीयौंदेखि चल्दै आएको कलन्दर पर्वले नयाँ वर्षमा प्रवेश गर्दा मान्छेहरूको सुख, समृद्धि, प्रचुरता र संस्कृतिको अपेक्षालाई मुख्य जोड दिने गर्छ। उक्त उत्सवमा युवायुवती, बालबालिकाहरू अनेक पहिरनमा सजिएर घर–घरमा घुम्ने गर्छन्। उनीहरूलाई घरधनीले फलफूल, मिठाई तथा अन्य उपहारहरू दिएर बिदाई गर्न गर्छन्। त्यस रातसँग थुप्रै लोककथाहरू बाँधिएका छन्, जसमध्ये एउटा ‘मेहमेट’की आमाले आफ्ना नातिहरूलाई सुनाउँछिन्, सुत्ने बेलामा।
‘कोल्ड अफ कलन्दर’को सबैभन्दा ठूलो र सुन्दर बिम्ब हो, प्रकृति। प्रकतिले सुन्दरता र खतरा दुवैको अर्थ राख्छ। मान्छेहरूले बाँच्ने कला–कौशल प्रकृतिसँगै सिक्ने गर्छन्। हिउँदमा ब्वाँसोहरूले आफ्नो आहारालाई हिउँभित्र गाडेर राख्ने गर्छन्। मान्छेहरूले पनि आफ्ना खाना जमिनमुनि गाडेर राख्छन्। मेहमेटको परिवारले पनि खाना त्यसरी नै भण्डारण गर्छन्। हिउँदमा गाउँलेहरूले भेडा–बाख्रा लेकबाट तल झार्छन्। गर्मीमा, तिनीहरूलाई पठारतिर पठाइन्छन्। ग्रामीण भेग, कठोर मौसम र त्यहाँ बाँचिरहेको जीवनको अवस्थाले कथालाई झन् धेरै यथार्थता र अर्थपूर्ण बनाएको छ।
‘ट्रयाप्जोन’को अर्को मुख्य आकर्षण हो, त्यहाँको स्थानीय परम्परा, गोरू जुधाई– जुन मुस्तफा कराले फिल्ममा पनि समावेश गराएका छन्, कथालाई अर्को कोण दिन।
स्वास्नीको लगातारको घोचाइ र लज्जित भइसकेको मेहमेटले अब नयाँ रहर जन्माएको छ, गोरु जुधाई प्रतियोगितामा आफ्नो गोरु जुधाउने। त्यहाँबाट जितेको धनराशिले आफ्ना रहरहरू पूरा गर्ने। सुरूमा स्वास्नी हानिफले कडा आपत्ति जनाउँछिन्। तर, उनलाई लोग्नेको आँसुले पगाल्छ र अन्तत: उनी राजी हुन्छिन्, उसको फैसलामा। यसरी मेहमेट आफ्नो जिद्दीलाई जिताउन पितृसत्तात्मक संस्कृतिको अवधारणा ‘पुरूषहरू कहिल्यै रूँदैनन्’ लाई पनि पाखा लगाइदिन्छ।
टर्कीको इतिहास, त्यहाँका पौराणिक कथा, गाथाहरूमा साथै जीवन र विश्वास प्रणालीमा जनावरहरूलाई महत्त्वपूर्ण प्रतीकका रूपमा मानिन्छ। टर्कीका मान्छेहरूसँग जीवनका प्रत्येक अवधिमा जनावरहरूको सम्बन्ध निकै बाक्लो र घनिष्ठ रहेको छ। त्यहाँ मान्छेहरूले जनावरहरूलाई कर्तव्य र शक्तिको पवित्र बिम्बका रूपमा श्रेय दिने गर्छन्। त्यसैले उनीहरूले जनावरहरूलाई आफ्ना जीवन, लोक कथाहरू, ग्रन्थ महाकाव्यहरूमा समावेश गराएका छन्। पुरातन टर्की संस्कृतिमा गोरुलाई युद्धको देवता भनेर पुजिन्छ। तिनीहरूलाई शक्ति र बहादुरीको प्रतीक मानिन्छ। गोरुको शक्ति सार्वभौमसत्तासँग गाँसिएको छ। उदाहरणका लागि फिल्मको एउटा दृश्यमा गोरू जुधाईको चर्चा चल्छ, जहाँ एक पात्रले गोरू र गोरू जुधाईको सम्बन्धलाई यसरी परिभाषित गर्छन्- ‘यो पेशा मैले पैसाको लागि गरेको होइन, यो एउटा रोग हो, मेरो बुबादेखि सर्दै आएको रोग।’ यो अभिव्यक्तिले जनाउँछ, गोरु जुधाईले मर्दानी र शक्तिको भरपूर अर्थ राख्छ। विरासतमा प्राप्त यो परम्पराले, परिवार र समाजमा पितृसत्तात्मक संरचनालाई निरन्तरता दिने काम गर्छ। यस्तो लाग्छ, जुधिरहेको गोरु होइन, पुरुषत्व र पुरुषको शक्ति जुधिरहेको हो।
आफ्नो पुरुषत्व प्रमाणित गर्न मेहमेट एकदमै मिहिनेत र लगनशीलताका साथ प्रतिस्पर्धाको लागि आफ्नो गोरुलाई प्रशिक्षण दिन थाल्छ। उसको लागि त्यो प्रतिस्पर्धा जसरी पनि जित्न आवश्यक छ, आफ्नो पुरुषत्व र आत्मसम्मान पुन: प्राप्त गर्न। त्यसैले यो सम्भवत: उसको अन्तिम मौका हो, पुनरुत्थानको। तर, योसँगै जोडिएको छ, उसको पतन पनि। बुबासँगै बजार जान पाउने खुसीले दुई छोराहरू चिप्लेकीरा खोज्न थाल्छन्, बेच्नको लागि (बजारका मान्छेहरूले चिप्लेकीरालाई उसिनेर खाने गर्छन्)। हानिफको अनुहारमा पनि बेग्लै उत्साह देखिन थाल्छ। वृद्ध आमा आफ्नो गोरुको जित होस् भन्ने कामना बोकेर बस्न थाल्छिन्। आफ्नो गोरु जुधिरहेको बेला मेहमेटको मनोवैज्ञानिक अवस्था उसको अनुहारमा कोरिएको चिन्ताबाट स्पष्टसँग देखिन्छ। उसको गोरु हार्छ भने ऊ पुन: त्यही गहिरो गरिबी र भावनात्मक अवसादमा फर्किनेछ। प्रतियोगितामा उनीहरूको गोरु हार्छ। मेहमेट दु:खी हुन्छ। ऊ फेरि एकपटक जीवनबाट पराजित हुन्छ। उसको अनुहारमा निराशाभन्दा ज्यादा ‘अब मैले स्वास्नीको हरेक आदेश र फैसलालाई स्वीकार गर्नुपर्छ। समाजका नियमहरूमा बाँधिएर बाँच्नुपर्छ’ भन्ने भाव झल्किन्छ।
हारले परिवारका सबै सदस्यहरू निराश हुन्छन्। उनीहरूभित्र आकार लिइरहेका सपनाहरू पुन: भत्किन्छन्। फिल्ममा पहिलोपल्ट उनीहरूको कान्छो छोरा मुस्तफा रून्छ। तर, उसको आँसुलाई झरीले पखालिदिन्छ। पराजयले उसको अबोध मानसिकतामा जरा गाड्न थाल्छ। फिल्मभरि मौन रहेको उसको आक्रोशले सायद अर्को दिन परिणाम पाउँछ। एकाएक गोठबाट उनीहरूको त्यो गोरु फिल्मको अन्त्य र मेहमेटको परिवारको भाग्यलाई लिएर कतै हराउँछ। दुई छोराहरूले भाँडोमा जम्मा पारेर राखेका चिप्लेकीराहरू सबै छरिएका हुन्छन्। तिनीहरूले मेहमेटको झुपडीलाई पूरै ढाकेका हुन्छन्।
परिवारका सबै सदस्यहरू गोरु खोज्न निस्किन्छन्, कान्छो छोरा मुस्तफालाई घरमै छाडेर। झरीपछि मात्रै देखिने चिप्लेकीराले फिल्ममा महत्वपूर्ण बिम्बलाई आफ्नो खपटाभित्र लुकाएर हिंडिरहेको हुन्छ। चिप्लेकीरा अर्थात् संयम र सफलता। सुरक्षा र शरण। सुस्त र शुभ। कताकता यिनै तत्वहरूले फिल्मलाई राम्रोसँग परिभाषित गरेका छन्।
‘कोल्ड अफ कलन्दर’ले मान्छे, प्रकृति र जनावरको सम्बन्धलाई व्याख्या गरेको छ। पहाडहरूको दर्शनीय परिदृश्य यस फिल्मको पृष्ठभूमि अथवा क्यानभास मात्रै होइन, तिनीहरू कथाका जरा हुन्, जसले पूरै कथानकलाई आफ्नो हत्केलामा अड्याएका छन्। फिल्मले प्रकृतिको विभिन्न रूपलाई देखाएको छ, सुन्दर, सुखद्, सौम्य, कठोर, नग्न, भयानक। यस फिल्मका दुई प्रतिभाशाली सिनेम्याटोग्राफरहरू, सेवाहिर साहिन र कुर्सात उरेसिनका आँखाले माटो र मौसमका हरेक मूडलाई कैद गरेका छन्, मनमोहक तरिकाले। उनीहरूले खिचेका हरेक दृश्यहरूले भुतुक्कै पार्छन्। ती दृश्यहरूले पात्रहरूको मौनतालाई आवाज दिने काम गरेका छन्।
फिल्मका पात्रहरूलाई प्रकृतिले जोडेका छन्। प्रकृतिलाई समयले डोर्याइरहेको छ। समयले यथार्थ बोकेको एउटा सुन्दर र करूणादायी कथा कहेको छ। कथाले इन्द्रेणीलाई पछ्याउँदै रहरको जरा खन्नेहरूको व्यथा भन्छ। फिल्मको अन्त्य मेहमेटको निमित्त एउटा परीक्षा हो। उसको परिवारको निमित्त कर्मको प्रतिफल पनि हो।
‘कोल्ड अफ कलन्दर’ प्रकृतिमा कोरिएको एउटा दुर्बोध तर निकै नै यथार्थ चित्र हो। वृद्ध आमाको आशा, भरोसा होस् या आमाको आक्रोश र गुनासो। छोराहरूको उत्साह, सपना होस् अथवा बुबाको महत्वाकांक्षी र जिद्दी, हामी उनीहरूका हरेक संवेदनाहरूलाई स्पर्श गर्न सक्छौं। समय र स्थानको जस्तोसुकै बदलिंदो अनुहार होस् या अवस्था, त्यहाँका विवशता, कठोरता, सुन्दरता सबै प्रकारका आयामलाई हामी अनुभूत गर्न सक्छौं। ‘कोल्ड अफ कलन्दर’ प्रकृति, मान्छे र जनावर बीचको यस्तो प्रेम कहानी हो, जो पारदर्शी र निष्कपट छ। लाग्छ, फिल्म होइन जीवन हो।
आफ्नो अनुहार ट्रान्सप्लान्ट गर्न चाहने एक महिलाको कथा लिएर चाँडै आउँदैछन्, निर्देशक मुस्तफा करा फेरि। म उनको उक्त कृति पढ्न अधीर छु।
५ साउन, काठमाडौं । नेपालमा मनसुन सुरु भएको एक महिनामा मनसुनजन्य विपद् (मुख्यगरी बाढीपहिरो र चट्याङ)का घटना तथा मानवीय क्षति धेरै भएको भएको छ ।
राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणले आज सार्वजनिक गरेको मनसुनको ३० दिनको अवस्था प्रतिवेदनअनुसार गत वर्षभन्दा यस वर्षको मनसुनको ३० दिनमा दुई सयभन्दा बढीले बाढी, पहिरो, चट्याङ तथा भारी वर्षका घटना वृद्धि भएको हो ।
मानवीय क्षति पनि उल्लेख्य वृद्धि भएको पाइएको प्राधिकरणको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
प्राधिकरणका प्रवक्ता डा डिजन भट्टराईले यसपालि नेपालले बाढी, पहिरो, चट्याङबाट जनधनको बढी क्षति बेहोरेको बताए ।
प्रतिवेदन अनुसार गत वर्ष यो अवधिमा ती विपद्का ४५१ वटा घटना भएको थियो । यसपालि भने ६९१ वटा घटना भएको पाइएको छ । जसमा गत वर्ष ४२ जनाको मृत्यु भएकामा यसपालि सो अवधिमा ६९ जनाले ज्यान गुमाएका छन् ।
गत वर्ष बेपत्ता २५ जना रहेकामा यसवर्ष उक्त अवधिमा तीनजना बेपत्ता रहेका छन् । गत वर्ष ५६ जना घाइते भएकामा यसपालि ८९ जना घाइते भएका जनाइएको छ ।
बाढीबाट गत वर्ष सातजनाको मृत्यु भएकामा यसपालि १५, पहिरोबाट गत वर्ष १७ जनाको मृत्यु भएकामा यसपालि ३५ र चट्याङबाट गत वर्ष १६ जनाको मृत्यु भएकामा यसपालि १९ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । भारी वर्षाका कारण गत वर्ष दुईजनाले ज्यान गुमाएकामा यसपालि सो अवधिमा शून्य रहेको छ ।
प्रभावित परिवार भने गत वर्षभन्दा यस वर्ष कमी देखिएको छ । गत वर्ष दुई हजार एक सय ६४ परिवार प्रभावित भएकामा यसपालि एक हजार दुई सय ७२ परिवार प्रभावित भएका प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ ।
यो तथ्याङ्क गत वर्ष विसं २०८० साल जेठ ३१ (मनसुन सुरु भएको दिन) र यस वर्ष जेठ २८ गते (मनसुन सुरु भएको दिन) देखि ३० दिनको अवधिको हो ।
४ साउन, माले । काभा यू-२० महिला भलिबल च्याम्पियनसिपमा नेपाल लगातार दोस्रो खेलमा पनि पराजित भएको छ । रिसिभ र डिफेन्समा खराब प्रदर्शनले निरन्तरता पाउादा शुक्रबार भएको खेलमा नेपाल कीर्गिस्तानसँग सोझो सेटमा पराजित भएको हो ।
प्रतिस्पर्धात्मक पहिलो सेटमा नेपालले सुरुमा अग्रता बनाएपनि १५-१५ बराबरी भएपछि कीर्गिस्तानले नेपालमाथि अग्रता बनाएको थियो । २४-२४ मा पुगेपछि कीर्गिस्तानले पहिलो सेट टाईब्रेकमा २७-२५ ले जित्दै खेलमा अग्रता बनायो । पहिलो सेटमा जित नजिक पुगेपनि आफ्नै गल्तीमा नेपाल पराजित भएको थियो । जसले गर्दा खेलको माहोल नै परिवर्तन बनेको थियो । नेपालले पहिलो सेट जितेको भए खेलको नतिजा अर्कै हुन सक्थ्यो ।
दोस्रो सेट पनि प्रतिस्पर्धात्मक बनेको थियो तर नेपाल २५-२३ ले पछि परेपछि कीर्गिस्तानले २-० को अग्रता बनायो ।
लगातार दुई सेट जितेपछि उत्साहित बनेको कीर्गिस्तानले तेस्रो सेट २५-१७ ले सहजै आफ्नो पक्षमा पार्दै ३-० को सेटमा खेल जित्यो ।
नेपालका लागि कीर्तिस्तान विरुद्ध पनि स्पाइकर सलिना बुढा मगर बाहेक अन्य खेलाडीले राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेनन् । उनले स्पाइकबाट १६ र सर्भिसबाट १ गरी कूल १७ अंक जोडिन् ।
दोस्रो खेलमा पनि नेपाली टोलीमा तालमेलको कमी देखियो । रिसिभ र डिफेन्समा पनि नेपालको गल्ती दोहोरिँदा विपक्षीले त्यसको फाइदा उठाएका थिए ।
उपाधि जित्ने लक्ष्यसहित माल्दिभ्स आएको नेपाली टोली सुरुवाती दुवै खेलमा पराजित भएको हो । चार राष्ट्र सहभागि प्रतियोगितामा नेपाल पहिलो खेलमा श्रीलंकासँग ३-१ को सेटमा पराजित भएको थियो । दुई खेलबाट नेपाल अंकविहिन छ । कीर्गिस्तान र श्रीलंकाले लगातार दुई खेल जित्दै समान ४ अंक जोडेको छ ।
नेपाल र माल्दिभ्सले भने कुनै अंक जोड्न सकेको छैन । नेपालले लिगको अन्तिम खेलमा शनिवार घरेलु टोली माल्दिभ्ससँग खेल्नेछ ।
लिग चरणको खेलपछि पहिलो र चौथो स्थानमा रहने तथा दोस्रो र तेस्रो स्थानमा रहने टोलीबीच सेमिफाइनल खेल हुनेछ ।
४ साउन, गुल्मी । गुल्मी जिल्लामा आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा राहदानी (पासपोर्ट) लिनेको संख्या घटेको छ । यसले गर्दा राजस्व संकलन पनि कम भएको छ ।
आथिक वर्ष २०८०/८१ मा जिल्ला प्रशासन कार्यालय गुल्मीबाट १२ हजार ४ सय ५० राहदानी वितरण भएको छ । जसबाट ६ करोड ४१ लाख ६७ हजार ३५० रुपैयाँ राजश्व संकलन भएको छ ।
अघिल्लो आर्थिक वर्षमा १५ हजार ८६ जनाले राहदानी लिएका थिए । जसबाट कार्यालयले ७ करोड ३८ लाख ६ हजार ८ सय रुपैयाँ राजश्व संकलन गरेको थियो ।
गुल्मीमा राहदानी लिनेको संख्या घटेसँगै राजश्वमा पनि कमी आएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद शर्माले बताए ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालयका अनुसार नागरिकता पनि कम जारी भएको छ । अघिल्लो वर्ष जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत १० हजार तीन सय ६७ वटा नागरिकता जारी भएका थिए । अहिले घटेर ९ हजार ६ सय १८ वटा जारी गरेको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।
गत आर्थिक वर्षमा पाँच हजार सात सय ३६ नागरिकता प्रतिलिपि, ४८वटा गैरआवासीय नागरिकता वितरण गरेको छ ।
प्रशासनले सात सय ६६ नाबालक परिचयपत्र वितरण गरेको छ । १६ हजार आठ सय ४४ राष्ट्रिय परिचय पत्र विवरण दर्ता भए पनि कार्यालयले १ हजार ९ सय मात्र वितरण गरेकोे छ ।
अहिले जिल्लाका ग्रामीण वस्तीमा बराइँसराइको दर पनि बढ्दो छ । मानिसहरु गाउँमा कुनै अवसरहरु नभएपछि अवसरको खोजी गर्दै बसाइँ सर्नाले गाउँ रित्तिदै जान थालेको छ । जसले गर्दा सेवा लिनेको संख्यामा पनि कमी हुँदै जान थालेको अनुमान छ ।
४ साउन, काठमाडौं । समकालीन सत्ता संघर्ष जितेर प्रधानमन्त्री बन्न सफल नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले आफू नेतृत्वको मन्त्रिपरिषद् समावेशी बनाउन नसकेकाले आलोचना खेपिरहेका छन् ।
गत ३१ असारमा प्रधानमन्त्री पदको शपथ लिँदा ओलीले आफूसँगै शपथ गराएका २१ मन्त्रीमा अल्पसंख्यक, उत्पीडित र सीमान्त समुदायका सांसद नपरेपछि आलोचना खेप्नु परिरहेको हो । विशेषगरी महिला मन्त्रीको संख्या २ जना मात्र हुनु र दलित शून्य भएकोमा आलोचना केन्द्रित छ ।
उनीहरुका अनुसार, कुल जनसंख्याको ५१.१ प्रतिशत (एक करोड ४९ लाख ११ हजार बढी) हिस्सा ओगट्ने महिलाहरुबाट मन्त्रिपरिषदमा दुई जना मात्र मन्त्री हुनु असाध्यै चिन्ताको विषय हो । अझ ३८ लाख ६२ हजार बढी (१३.४ प्रतिशत) दलित समुदायको बसोबास रहेको देशको मन्त्रिपरिषद्मा दलित समुदायबाट एक जना पनि मन्त्री नबनाइएकोमा नेतृत्वप्रति चर्को असन्तुष्टि देखिन्छ ।
असमावेशी मन्त्रिपरिषद् बनाउने निर्णयमा प्रधानमन्त्री ओलीसँगै सत्ता साझेदार नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाको पनि उत्तिकै आलोचना भइरहेको छ । आलोचना गर्नेहरुका अनुसार, ओली र देउवाले चाहेको भए अहिलेको भन्दा धेरै समावेशी मन्त्रिपरिषद् बन्न सक्थ्यो ।
‘दुवै पार्टीको पदाधिकारीमा दलित समुदायका नेता छन्, महिला छन् । पार्टीभित्र संस्थागत निर्णय गर्ने प्रचलन हुन्थ्यो भने अहिलेको भन्दा धेरै समावेशी मन्त्रिपरिषद् बन्न सक्थ्यो’, एमालेका एक पदाधिकारी भन्छन् । तर पार्टीको संस्थागत संरचनामा निर्णय नहुने र अनौपचारिक छलफलहरुबाट मन्त्री टुंग्याउने हुँदा असमावेशी मन्त्रिपरिषद् बनिरहेको उनी बताउँछन् ।
हुन पनि मन्त्रिपरिषद् गठन भएको अघिल्लो रातसम्म (३० असार रातिसम्म) कांग्रेस र एमालेबाट सरकारमा जाने संभावित नेताहरुको सूचीमा दलित समुदायका उच्च तहकै नेताहरुको चर्चा भइरहेको थियो । कांग्रेसबाट सहमहामन्त्री जीवन परियार र एमालेबाट पार्टी सचिव छविलाल विश्वकर्मा मन्त्री बन्ने लगभग पक्का रहेको अनुमान गरिएको थियो ।
तर मन्त्रिपरिषद् गठन हुँदा छबिलाल र जीवन दुवै समेटिएनन् । आफूलाई मन्त्री नबनाएकोप्रति दुवैले सार्वजनिक टिप्पणी गरेका छैनन् । ‘पार्टी राजनीतिमा यस्तो भइरहन्छ, अर्को संभावना जोगाइराख्नलाई पनि अहिले बोल्न हुँदैन’, दुवै नेताले निकटस्थहरुलाई भन्ने गरेका छन् ।
सधैं छुट्छन् छबिलाल
कांग्रेसभित्र संस्थापन इतर समूहबाट राजनीति गरिरहेका जीवन परियार मन्त्री नहुँदा सभापति देउवाले जोगिने ठाउँ पाएका छन् । किनकि संस्थापन इतर समूहबाट डा.शेखर कोइरालाहरुले नै मन्त्री बन्ने सूचीमा जीवनलाई राखेनन् ।
तर एमाले सचिव छबिलाल विश्वकर्मासँग त्यसो भन्ने ठाउँ पनि बाँकी छैन । किनकि छबिलाल एमालेको आन्तरिक राजनीतिमा सधैं ओलीसँगै छन् । नवौं महाधिवेशनबाट ओलीले अध्यक्ष जितेपछि मात्र होइन, ओली हार्दा पनि छबिलाल सँगै थिए ।
अर्थात् २०६५ सालको आठौं राष्ट्रिय महाधिवेशनमा झलनाथ खनालसँग पार्टी अध्यक्ष पदमा ओलीले हार्दा छबिलाल विश्वकर्मा ओलीकै टीममा थिए । त्यसयता पार्टीको हरेक आन्तरिक संघर्षमा ओलीलाई छबिलालको विनाशर्त साथ छ । तर ओलीले आफूलाई साथ दिने नेताहरुलाई लाभको पदमा लगातार अवसर दिँदा छबिलाल सधैं छुट्दै आएका छन् ।
छबिलाल छुटिरहेका बुझ्न २०७१ साल यता एमालेका अरु नेताले पाएको अवसर हेर्नुपर्ने हुन्छ । माधवकुमार नेपाललाई हराएर २०७१ असारमा सम्पन्न नवौं राष्ट्रिय महाधिवेशनबाट ओलीले पार्टी अध्यक्ष जित्दा साथ दिने उच्च नेताहरु थिए, विद्यादेवी भण्डारी, वामदेव गौतम र ईश्वर पोखरेल । यी तीनै जनालाई ओलीले अध्यक्ष जितेपछि राम्रै अवसर दिए ।
विद्याले लगातार दुई कार्यकाल राष्ट्रपति बन्ने अवसर पाइन् । तेस्रोपटक राष्ट्रपति बन्न नपाइने संवैधानिक व्यवस्था रहेकाले गत वर्ष फागुनबाट पूर्वराष्ट्रपतिको भूमिकामा छिन् ।
२०७२ सालमै वामदेवले चौथोपटक गृहमन्त्री बन्ने अवसर पाए । २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा सदस्य हारेपनि दबाव दिएरै बामदेव राष्ट्रिय सभा सदस्य छन् ।
ईश्वर पोखरलले उपप्रधान एवं रक्षा मन्त्रीको अवसर पाए । २०७४ सालको चुनावमा काठमाडौं–५ बाट जितेका पोखरेललाई ओलीले आफ्नै मन्त्रिपरिषदमा उपप्रधानमन्त्री बनाएका थिए । तर २०७९ को चुनाव हारेका पोखरेल अहिले पार्टी वरिष्ठ उपाध्यक्षको भूमिकामा छन् ।
ओलीका अर्का सहयोगी थिए, सुवास नेम्वाङ । २०७२ सालसम्म सभामुख/संविधान सभा अध्यक्ष रहेका नेम्वाङको गत वर्ष निधन हुनुअघिसम्म संसदीय दलको उपनेता रहे । नेम्वाङ पार्टीभित्र ओलीसँग आफ्नो हिस्सा लिन सक्थे ।
ओलीलाई साथ दिए बापत लगातार लाभको पद पाउने थोरै पात्रमा पर्छन्, विष्णुप्रसाद पौडेल । गत वर्ष १० पुसमा उपप्रधान एवं अर्थमन्त्री बनेर एमालेबाट नेतृत्व गर्दै पौडेल सरकारमा गएका थिए । तर प्रचण्डले समीकरण बदलेपछि १५ फागुन २०८० मा एमालेले सरकार छोड्यो ।
फेरि गत २१ फागुनमा एमाले सरकारमा गयो । पौडेललाई सरकारमा जान भनियो । अर्थमन्त्री नपाउँदा मन्त्री नभएका पौडेललाई अहिले ओलीले उपप्रधान एवं अर्थमन्त्री बनाएका छन् । यो समेत गरेर पौडेल (ओली एमाले अध्यक्ष भएपछि) पाँचौपटक अर्थमन्त्री भए ।
ओलीको टीममा रहेबापत लाभको पद पाउनेमा शंकर पोखरेल, प्रदीप ज्ञवाली, पृथ्वीसुब्बा गुरुङ, विष्णु रिमाल, किरण गुरुङ, रघुवीर महासेठ, पद्या अर्याल लगायत ठूलै पंक्ति छ ।
विष्णु रिमाललाई ओलीले पार्टी उपमहासचिव बनाइसकेका छन् । हरेकपटक प्रधानमन्त्री बन्दा मन्त्री स्तरकै सुविधा सहित प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार बनाइरहेका छन् । रिमालले पनि चुनाव लड्ने र मन्त्री हुनेतिर नलागेर ओलीको सचिवालय चलाउँदै आएका छन् ।
रिमाल बाहेक शंकर, प्रदीप, पृथ्वीसुब्बा, किरण, रघुवीर महासेठहरुले २०७४ सालपछि मन्त्री बन्ने अवसर पाइरहेका छन् । शंकरले लुम्बिनीमा र पृथ्वीसुब्बाले गण्डकीमा संस्थापक मुख्यमन्त्री बन्ने अवसर पाए । ३ फागुन २०७४ मा ओली प्रधानमन्त्री हुँदा प्रदीप ज्ञवाली परराष्ट्र मन्त्री थिए भने महासेठ भौतिक पूर्वाधार एवं यातायात मन्त्री थिए ।
तर ईश्वर पोखरेल जस्तै शंकर पोखरेल, प्रदीप ज्ञवाली, पद्मा अर्याल, किरण गुरुङ, भानुभक्त ढकाल, राजन भट्टराई, कर्ण थापा, महेश बस्नेत लगायतले २०७९ को चुनाव जित्न सकेनन् । चुनाव नजितेकाले मन्त्री बन्न नपाउने संवैधानिक व्यवस्थाका कारण उनीहरुले यसपटक दाबी गर्न सक्ने छैनन् ।
चुनाव जितेर आएका रघुवीर र पृथ्वीसुब्बा मन्त्री भइसके । ओलीलाई सहयोग गरेबापत रघुवीरले सबैभन्दा ठूलो फड्को मारेका छन् । २०७४ सालयतै उनी भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात, परराष्ट्र हुँदै उपप्रधानमन्त्री बनिसकेका छन् ।
तत्कालीन नेकपा विभाजन हुँदा ओलीलाई साथ दिँदा रघुवीरले परराष्ट्र मन्त्री लिएका थिए । गत २१ फागुनमा प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारमा भौतिक पूर्वाधार एवं यातायात सहित उपप्रधानमन्त्री बनेर महासेठ सरकारमा गए । महासेठले एमालेकै नेतृत्व गरेका थिए ।
एमालेमा अरु पदाधिकारीहरु ओलीलाई साथ दिने (टीममा रहेका विश्वासिला पात्र) नभएर शक्ति संघर्ष अथवा इतिहासका कारण छन् । उपाध्यक्षहरु अष्टलक्ष्मी शाक्य, युवराज ज्ञवाली र सुरेन्द्र पाण्डे पृष्ठभूमि एवं योगदानका कारण नेतृत्वमा तहमा छन् भने अर्का उपाध्यक्ष रामबहादुर थापा बादल नेकपाकालीन विभाजनमा प्रचण्डलाई छोडेर आएका नेता हुन् । यी कोही पनि सांसद नभएकाले लाभको अवसर पाउने छैनन् ।
सांसद जितेका सचिवहरु गोकर्ण विष्ट र योगेश भट्टराई १० बुँदे गरेर एमालेमा बसेका हुन् । पार्टी विभाजन हुँदा माधव नेपाललाई छोडेका विष्ट, भट्टराईसहित अरु सांसदलाई ओली लाभको पद दिन चाहँदैनन् । चुनाव जिते पनि अर्का सचिव टोपबहादुर रायमाझी कारागारमा छन् ।
तर चुनाव जितेका, पदाधिकारीमै रहेका र सधैं ओलीकै टीममा रहे पनि छबिलाल विश्वकर्मासँग यी माथिका सबै उदाहरणभन्दा पृथक अनुभव छ । अर्थात् ओलीकै टीममा बसेर उच्च पदमा रहेपनि छबिलाल सधैं लाभको पदबाट बञ्चित हुँदै आएका छन् ।
अनि यो तहको विभेदविरुद्ध बोल्ने सामर्थ्य उनमा देखिँदैन । ‘पार्टी एउटा विधि र प्रणालीमा चल्छ, एउटा नेताले पार्टीको निर्णयविरुद्ध जान राम्रो हुँदैन । अवसर नपाउँदैमा बाहिर बोल्दै हिँड्ने कुरा हुन्न’ विश्वकर्माले आफन्तहरुसँग भन्ने गरेका छन् ।
विद्रोहयुक्त विगत
लगातार लाभको अवसरबाट बञ्चित भइरहँदा समेत पार्टी पंक्तिमा असन्तुष्टि राख्न नहुने निष्कर्ष सुनाउने गर्ने ६२ वर्षीय विश्वकर्माको विगत भने ठीक उल्टो छ । समाजमा ब्याप्त विभेदविरुद्ध लड्ने भनेर अप्ठ्यारो बाटो हिँडेर छबिलाल यो अवस्थासम्म आइपुगेको देखिन्छ ।
स्याङ्जामा जन्मिएका छबिलालले जिल्ला छोडेर बुटवल अनि प्रवास हुँदै सिंहदरबारसम्म आइपुग्नुमा उनले रोजेको संघर्षको बाटो थियो । युवाकालीन संकल्पकै कारण उनले दुई वटा मोर्चामा सँगै लडेका थिए– वाम र उत्पीडनविरुद्धको आन्दोलन ।
समाजमा रहेको विभेदविरुद्ध बोल्दा देश छोड्नु परेको छविलालसँग अनुभव छ । किनकि भारतीय सेनामा भर्ती रहर नभएर नियति रहेको उनी बताउँछन् । नेपाली सेनामा जातकै कारण भर्ती हुन नपाउने भए पनि उनी भारतीय सेनामा भर्ती भएका थिए । यसलाई तत्कालीन सत्ताविरुद्धको संघर्षमा एउटा युवकको बाध्यता रहेको उनले आफ्नो पर्चाहरुमा लेखेका छन् । त्यसैले जागिर छोडेर स्वदेश फर्किएका उनले संघर्ष रोजे र परिचयमा लेख्न थाले– वाम आन्दोलनका योद्धा, दलित उत्पीडनविरुद्धका अभियन्ता ।
यी दुवै मोर्चामा उनको अनुभव असाध्यै लामो छ । जसकारण उनी एमालेमा तहगत बढुवा हुँदै पार्टी सचिव भइसकेका छन् । भारतीय सेना छोडेर स्वदेश फर्किएपछि उनी २०३६ सालबाटै विद्यार्थी आन्दोलनमा सामेल भए, जातीय विभेदविरुद्ध खुलेका संघसंस्थाहरुमा आवद्ध भए र नेतृत्व तहसम्म पुगे ।
उनी भलिबल खेलाडी थिए । देशको जर्सी लगाएर खेले । पछि खेलसँगै सम्बन्धित संस्थाहरुमा जागिर खाए । तर पूर्णकालीन राजनीतिमा होमिएपछि सबैखाले आम्दानीका पदहरुबाट पनि अलग भए ।
संघर्ष मोर्चाहरुमा रहँदै जीवनको यो अवस्थामा आइपुगेका छबिलालले अहिलेसम्म पाएको सबैभन्दा ठूलो अवसर भनेको २०६२/०६३ सालको परिवर्तनपछि कृषि एवं सहकारी मन्त्री हो । लगत्तै, उनी २०६४ सालमा संविधानसभा सदस्य पनि भए ।
२०७४ सालमा रुपन्देही–१ बाट सांसद जिते । २०७९ मा फेरि त्यही निर्वाचन क्षेत्रबाट जिते । यो चुनाव एमालेकै निम्ति सजिलो थिएन । थुप्रै सिनियर नेताहरु हार्नुमा एमालेले यो चुनाव प्रतिकुल अवस्था लडेकै पुष्टि हुन्छ । अझ छबिलालले राष्ट्रिय राजनीतिमा बलियो पकड राख्ने वाम विश्लेषक घनश्याम भूसाललाई हराएका थिए । पाँच दलीय गठबन्धनको समर्थन पाएका भूसाललाई हराएर सांसद बन्नु सजिलो थिएन ।
संभवतः यसैकारण २०७९ मंसिरको चुनाव पछि छबिलाल विश्वकर्मालाई लाभको अवसरहरुमा राजनीतिक पंक्तिले स्वतः सम्झन थालेको छ । चुनाव लगत्तै प्रतिनिधि सभाको सभामुखमा छबिलालको चर्चा हुनुलाई त्यसैको प्रमाण मान्न सकिन्छ । हुनत त्यसबेला सुवास नेम्वाङ, पृथ्वीसुब्बा गुरुङहरुले राष्ट्रिय राजनीतिलाई सन्देश दिन पनि छबिलाललाई सभामुख बनाउन ओलीलाई दबाव दिएका थिए ।
तर आफूलाई साथ दिने मान्छेलाई गुण तिर्ने छबि बनाएका ओलीले देबराज घिमिरेलाई सभामुख बनाए । एमाले वृत्तमै देवराज घिमिरे सभामुख बन्ने कुरा स्वाभाविक मानिएको थिएन । तर ओलीको विश्वासपात्र भएकाले देवराज ढुक्कसँगले सभामुख भए ।
छबिलाललाई सभामुखमा सम्झिएको डेढ वर्षपछि फेरि उस्तै संयोग बन्यो । अर्थात् कांग्रेसको समर्थनमा प्रधानमन्त्री बनेका ओलीले पार्टी पदाधिकारीहरुबाटै मन्त्री बनाउने चर्चा चल्यो । किनभने ओली आफैंले अनुभवी र सियिनरलाई मन्त्री बनाउने बताएका थिए ।
त्यसैले उपाध्यक्ष विष्णुप्रसाद पौडेल, सचिवहरु योगेश भट्टराई, छबिलाल विश्वकर्माहरु मन्त्री बन्ने आँकलन गरियो । जसमध्ये पौडेल अर्थसहित प्रधानमन्त्री बने । तर भट्टराई र विश्वकर्मा बनेनन् ।
स्रोतका अनुसार यसपटक पनि ओलीले पुराना सहयोगी देवेन्द्र दाहाललाई प्राथमिकतामा राखे । ‘छबिलाल र योगेशलाई मन्त्री बनाउने भन्ने थियो । तर पछि देवेन्द्र दाहाल बीचमा आए र अर्कै परिस्थिति बन्यो’, ती स्रोतले भन्यो ।
यसको अर्थ फेरि पनि छबिलाल भन्दा नजिकका सहयोगी ओलीको नजरमा पर्दा मन्त्रिपरिषद् दलितविहीन बन्यो । र, परिस्थिति छबिलालले सार्वजनिक रुपमा सुनाउने गरेको निष्कर्ष जस्तै बन्यो– ठूला पार्टीका नेताहरुको अभिव्यक्तिमा हो, विभेद नहुने ।
३ असार, माले । काभा यू-२० महिला भलिबल च्याम्पियनसिप २०२४ को पहिलो खेलमा नेपाल श्रीलंकासँग पराजित भएको छ ।
माल्दिभ्सको माले सिटीस्थित सोसल सेन्टरमा बिहीबार भएको खेलमा नेपाल श्रीलंकासँग ३-१ को सेटमा पराजित भयो । नेपालले जितका साथ प्रतियोगिता सुरु गर्ने लक्ष्य राखेपनि सोचे अनुसारको प्रदर्शन गर्न नसक्दा पहिलो खेलमै पराजित भयो ।
पहिलो सेट श्रीलंकाले २५-२० ले जित्दै खेलमा अग्रता लिएको थियो । नेपालले प्रतिस्पर्धात्मक दोस्रो सेट टाईब्रेकमा २६-२४ ले आफ्नो पक्षमा पार्दै खेल बराबरीमा ल्याएको थियो । तर तेस्रो सेटमा नेपालको प्रदर्शन खराब हुँदा श्रीलंकाले २५-११ ले सहजै आफ्नो पक्षमा पार्दै २-१ को अग्रता बनायो । त्यसपछि चौथो सेट पनि २५-१८ ले जित्दै श्रीलंका विजयी भयो ।
नेपालले पहिलो खेलमा सोचे अनुसार प्रदर्शन गर्न नसकेको मुख्य प्रशिक्षक कुमार राईले बताए । पहिलो खेल भएकोले नेपाली टिममा तालमेलको अभाव देखिएको थियो ।
नेपालका लागि सलिना बुढा मगर र मिना सुनारले राम्रो प्रदर्शन गरेपनि अन्य खेलाडीको प्रदर्शन बिर्सनलायक रह्यो । सलिनाले सर्वाधिक २० अंक स्कोर गर्दा मिना सुनारले १२ अंक स्कोर गरिन् ।
बिहीबारै भएको पहिलो खेलमा कीर्गिस्तानले घरेलु टोली माल्दिभ्सलाई सोझो सेटमा हराएर विजयी सुरुवात गरेको छ । कीर्गिस्तानले माल्दिभ्सलाई २५-११, २५-११, २५-१७ ले पराजित गरेको हो ।
अब नेपालले शुक्रबार कीर्गिस्तानसँग खेल्नेछ भने श्रीलंका र माल्दिभ्सबीच शुक्रबारै अर्को खेल हुनेछ ।
३ साउन, बुटवल । नेपाली कांग्रेसले लुम्बिनी प्रदेश सरकारको नेतृत्व पहिलो चरणमै पाउनुपर्ने दाबी गरेको छ ।
केन्द्रमा कांग्रेस–एमालेले नयाँ गठबन्धन बनाउँदा एमालेले नेतृत्व गर्ने सहमति भएको भनिए पनि त्यो आधिकारिक र अन्तिम निर्णय नभएको प्रदेशका नेताहरुले बताएका छन् ।
कांग्रेसका प्रदेश सभापति अमरसिंह पुनले लामो समय माओवादी र एमालेले सरकारको नेतृत्व गरेकाले यसपटक आफूहरूको मुख्यमन्त्री दाबी रहेको बताए । ‘हामीले यसपटक आफैं नेतृत्व गर्नुपर्छ भन्ने अडानमा छौं, तर अन्तिम निर्णय त शीर्ष नेताहरुले केन्द्रबाटै गर्नुहोला,’ पुनले भने, ‘तर, प्रदेशलाई बलियो बनाउन प्रदेश सरकारको निर्णय प्रदेश समितिलाई नै गर्न दिनुपर्छ भन्ने हाम्रो अडान छ ।’
कांग्रेसकै एक प्रदेश सभा सदस्यले रुपन्देहीबाट एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल संघीय सरकारको अर्थमन्त्री भइसकेकाले प्रदेशमा भेगीय शक्ति सन्तुलन मिलाउन पहिलो चरणको मुख्यमन्त्री कांग्रेसले पाउन सक्ने उत्तिकै सम्भावना रहेको तर्क गरे ।
पूर्वमुख्यमन्त्री डिल्लीबहादुर चौधरीले पनि प्रदेशको नेतृत्व कांग्रेसले पाउनुपर्ने लबिङ गर्न काठमाडौं पुगेर पार्टी सभापति देउवालगायत नेता भेटेका छन् ।
यता एमाले संसदीय दलका सचेतक तुल्सीप्रसाद चौधरीले भने शीर्ष नेताबीच लुम्बिनीको नेतृत्व पहिलो चरणमा एमालेले गर्ने सहमति नै कार्यान्वयन हुने बताए ।
लुम्बिनीको नेतृत्व एमालेले पाए संसदीय दलका नेता लिला गिरी मुख्यमन्त्री हुनेछन् ।
यता अल्पमतमा परेका मुख्यमन्त्री जोखबहादुर महराले पनि कांग्रेस एमालेबीच नै पहिले कसले नेतृत्व गर्ने भन्ने विषय नटुंगिएको आफूले राजीनामा नदिएको बताएका छन् ।
मुख्यमन्त्रीको टुंगो लागेपछि मात्रै आफूले राजीनामा दिने वा विश्वासको मत लिने भन्ने निर्णय गर्ने मुख्यमन्त्री महराले बताए ।
३ साउन, काठमाडौं । झापाको शनिश्चरेमा भारी वर्षा भएको छ । यो समाचार तयार पार्दासम्म शनिश्चरे वर्षा मापन केन्द्रमा पछिल्लो २४ घण्टामा १००.८ मिलिमिटर वर्षा भएको छ ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागको बाढी पूर्वानुमान महाशाखाले शनिश्चरे र आसपासका क्षेत्रमा भारी वर्षा भएकाले सो क्षेत्र भएर बग्ने बिरिङ, अधुवा र अन्य साना खोलामाका तटीय क्षेत्रमा बस्नेहरुलाई सतर्कता अपनाउन भनेको छ । महाशाखाका अनुसार ती क्षेत्रका बासिन्दाले शुक्रबार बिहान ७ बजेसम्मै सतर्कता अपनाउनुपर्ने छ ।
बाढी पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार मेची जलाधार क्षेत्रको निन्दा खोलाको बाढीले खतराको तह पार गरेको छ । खतराको संकेत स्वरुप साइरन बजाइएको छ ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार पछिल्लो २४ घण्टामा देशभर मध्यमदेखि भारी वर्षा भएको छ ।
पछिल्लो २४ घण्टामा डोटीको पश्चिम सेती क्षेत्रमा ६५.२ मिलिमिटर वर्षा भएको छ । यस्तै काठमाडौंको पानीपोखरी र सिन्धुपाल्चोकको मानेखर्कमा ६३ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको छ ।
नेपथ्यमा नाचुँ नाचुँ लाग्ने फास्ट पेसको संगीतसँगै यति धेरै संख्यामा अपांगता भएका सुन्दरीहरू एकै पटक मञ्चमा उक्लिंदा माहोल एकदमै रमाइलो थियो। प्रारम्भमा सामूहिक नृत्यको प्रस्तुतिसँगै प्रतिस्पर्धीले परिचय चरण, ट्यालेन्ट चरण अनि प्रश्नोत्तर चरण हुँदै विजेता अनि उप विजेतासम्मको चरण पार गरे। यो सम्भवत: पहिलो कार्यक्रम थियो जहाँ सबै प्रतिस्पर्धीको हातमा केही न केही थियो, सबैको शिरमा ताज थियो।
निर्णायक मण्डलको कुर्सीमा बसेर यो सबै हेरिराख्दा मलाई एउटा प्रश्न भने आफैंसँग गर्न मन लाग्यो। अपांगताको परिचय भित्रको यति धेरै विविधता, काठमाडौंदेखि कर्णालीसम्मको प्रतिनिधित्व, साधारण लेखपढबाट स्नातकोत्तरसम्मको अध्ययन, जागिर गर्नेदेखि जागिर नगर्नेसम्मको विविधता, आर्थिक, शारीरिक, मानसिक, शैक्षिक विविधतामा कसरी विजेता घोषणा हुन सक्छ ? अपांगता भित्रका पनि विभिन्न श्रेणीहरू। सबै मध्यनजर गरेर निर्णय गर्नुपर्ने काम कठिन थियो।
कार्यक्रमको ठिक एक हप्ता अगाडिको मेरो जीवनको परिदृश्य भने बिल्कुल फरक थियो।
असार महिनाको आधाउधी थियो! विगत १० महिनादेखि बिरामी मेरी आमालाई अकस्मात् निकै गाह्रो भएकोले उहाँलाई एम्बुलेन्स बाहेकको अरू गाडीमा अस्पताल पुर्याउन असम्भव थियो। ९० किलोको उहाँको वजन स्टेचर बाहेकले बोक्न सक्ने अवस्था थिएन। यसै बीच आमा अचेत भएर जीउ सबै छोडिसक्नुभएको थियो।
करिब करिब १ घण्टा पुग्न लागिसक्दा समेत एम्बुलेन्स बिरामी लिने ठाउँमा आइपुग्न सकेको थिएन। रिङरोडबाट करिब १ किलोमिटर भित्र एम्बुलेन्स १ घण्टा भन्दा पनि लामो समयसम्म आइपुग्न नसक्नु अस्वाभाविक लाग्दै थियो। यसैबीच उताबाट कल आयो। म नजिकै छु तर बाटो ढलान गर्न लागेकोले बन्द छ अर्को बाटो खोजेर आउँछु। अर्को एक पटक फेरि कल आयो बाटो यता पनि बन्द छ, कालोपत्र गर्न पूरै बाटो बन्द गरेको छ।
जसरी हुन्छ छिटो आउनुहोस्। कुरा यतिमा टुंगियो।
अस्पतालसम्म पुग्न घन्टौं कुर्नुपर्ने देशको अस्पतालले मेरो आमालाई अस्पताल पुग्ने बित्तिकै आईसीयुमा भर्ना गरायो। बाटोभरिको खाल्डाखुल्डी, ९० किलोको अचेत शरीर कतिपटक त्यो स्टेचरको डण्डीमा ठोकियो, शरीरमा कति नीलडाम भयो गनिसाध्य थिएन।
बाटोमा यति धेरै खाल्डो रहेछ भन्ने कुरा मैले पहिलो पटक रुन मन लाग्ने गरेर अनुभव गर्दै थिएँ। रिङरोड नपुगुन्जेलको १ किलोमिटरको भित्री बाटोको घुमाइ, मेरो जीवनको सबैभन्दा लामो १ किलोमिटर थियो। समय क्रिटिकल थियो, आमाको अवस्था बिग्रँदो क्रममा थियो। असारे विकास एउटा परिवारको लागि निकै महँगो पर्दैथियो।
दिनमा ५० पटक हिंड्ने बाटोको यो अवस्था मैले कहिल्यै अनुभव गरिनँ। किनकि मेरो शारीरिक अवस्थाले बिग्रिएको बाटोप्रति त्यति रुष्ट हुनुपर्ने अनुभवको संग्रह गर्ने परिस्थिति सिर्जना गरेको थिएन।
मेरो अनुभव मेरो सत्य हो। यस्तो अनुभव गर्ने हरेक ह्वील चियरमा गुड्ने मान्छेको सत्य पनि त्यही हो। यो सत्य सबैको साझा सत्य हो तर गलतलाई गलत देख्ने बानी नपरेको नागरिकलाई बाटोले खाल्डो आफैं लुकाउने र हामीलाई आँखा नदेख्ने बनाउने रहेछ।
हरेक पटक म छोरी लड्दा, ‘आँखा छैन तिम्रो, हेरेर हिंड्नु पर्दैन’ भन्ने गर्थें। यो सुन्दै हुर्केको उसले आफू भन्दा साना भाइबहिनी लड्दा त्यस्तै भनेको सुन्दा भने म झसङ्ग भएँ। मैले छोरी लड्दा कहिल्यै बाटो खाल्डो थियो कि हेरिनँ, बाटोमा बत्ती नभएर अन्धकार भएकोले पो उ लडेको हो कि भनेर सोचिनँ।
मैले मेरो आमाबुवाबाट जे सुनेर हुर्किएँ विना कुनै परिमार्जन जस्ताको तस्तै छोरीलाई पनि हस्तान्तरण गरें। होश पुर्याएर हिंडेकी मेरी छोरी लड्दा हप्काउनुपर्ने मैले मेरो छोरीलाई थिएन। बाटोका खाल्डाखुल्डी नपुर्ने, नागरिकलाई हेप्ने, अनावश्यक दुःख दिने, जता पायो त्यतै खनेर काम गर्न महिनौं बाटो अवरोध गर्ने सम्बन्धित अधिकारीलाई थियो। छोरीमाथि त मैले शक्ति प्रदर्शन गरेको थिएँ। उसलाई हेप्न सक्ने भएर हेपेको थिएँ।
ठूलाले साना सधैं आज्ञाकारी हुने अपेक्षा राख्ने यो समाजमा सानोहरूले पनि आफू अलिक ठूलो भएपछि आफूले पनि आज्ञाकारी सानो मान्छेको खोजी गर्ने चाहना राख्नु स्वाभाविक हो।
म ह्वील चियरमा सवार गर्दिनँ त्यसैले बाटोले अपांगता भएको व्यक्तिहरूलाई गरेको ज्यादती, अन्याय कहिल्यै बुझ्दिनँ। बरु छानी–छानी, हिलो नभएको ठाउँमा खुट्टा राखी-राखी नाची नाची बाटो हिंड्छु तर सम्बन्धित निकायमा कहिल्यै प्रस्न उठाउदिनँ। किनकि यो समस्या आफ्नो नभएसम्म उनीहरूको मात्र समस्या हो ।
निर्णायक मण्डलबाट उहाँहरूलाई स्टेजमा देख्दा मैले आमालाई अस्पताल लैजाँदाको अनुभव विखण्डन गरेर अवलोकन गर्न सक्दिनँ। अनुभव नै विचार निर्माणको अभिन्न पाटो हो, त्यसैले आज मैले समाजलाई हेर्ने दृष्टिकोण मेरो ताजा अनुभवहरूको संगालो नै हो। अनि मेरो अनुभव मेरो सत्य हो। जुन चिज जस्तो छ ती चिजलाई त्यस्तै नै ग्रहण गर्नु महत्वपूर्ण अनुभव हो। होइन भने बाटोका खाल्डा कसैलाई समथर मैदान त कसैलाई पहाड भन्दा पनि अग्लो चुनौती हुन्छ।
स्टेचरको आवश्यकता विरलै पर्ने आम मानिसलाई दिनचर्या र दैनिक व्यवहारले नै ह्वील चियर माग गर्ने मान्छे भएर एकछिन सोच्न आग्रह सहित, यथास्थितिबाट सम्बन्धित निकायमा ध्यानाकर्षण गराउन पहलकदमी चाल्नुहुनेछ भन्ने अपेक्षा सहित पारिवारिक अनि आर्थिक व्यस्तताको बाबजुद लेख्नै पर्ने मुद्दा भएकोले प्रकाशमा ल्याउन यो लेखेको हुँ। चिजहरू जसरी चलिराखेको छ त्यो त्यस्तै नै हो भनी स्वीकार गर्नु सबैभन्दा सजिलो काम हो। तर त्यसलाई परिवर्तन गर्न आफ्नो ठाउँबाट आवाज उठाउनु एउटा नागरिकले उठाउन सक्ने सबैभन्दा महत्वपूर्ण कदम हो।
दुई वटा खुट्टा भएको म जस्तोलाई समेत सन्तुलन मिलाउन गाह्रो हुने बाटो कहिले समथर हुने होला ? यो समाजमा म जस्तो मात्र छैन उ जस्तो पनि छ, जो ह्वील चियरको सहायताले आवतजावत गर्छ, उसको समस्या उसको मात्रै हो भन्ने चरित्र हावी भएको नेतृत्वको नैतिकता, जुनसुकै राजनीति, वाद, झगडा, प्रतिस्पर्धा भन्दा माथि मानवता हावी कहिले हुने होला ?
हरेक दिन चुपचाप लागेर, जस्तोसुकै बाटो पनि हाँसेरै हिंड्ने सुन्दरीहरूलाई नमन। कुनै ताज तपाईंहरूले चढ्नुभएको चुनौतीको पहाडभन्दा माथि छैन। मेरो आँखाहरूले तपाईंहरूको खुट्टामा हिलोको खोजी गरिनै रहनेछ। तपाईंहरू स्टेजमा उक्लिंदै गर्दा, ह्वील चियरको पांग्रामा अड्किएको हिलोले बाटोको खाल्डाखुल्डीको सम्झना गराइनै रहनेछ।
जीवनका खाल्डाखुल्डी सबै पार गरेर स्टेजमा उक्लिनुभएको सबै सुन्दरीहरूलाई बधाई। सम्भवत: पहिलो पटक माइक समात्ने अवसर प्राप्त गर्नुहुने धेरै हुनुहुन्थ्यो। यो अवसर सिर्जना गर्नुहुने आयोजक कमिटीलाई धन्यवाद।
एउटा मानिस शारीरिक या मानसिक रूपमा अपाङ्ग हुनु प्राकृतिक कुरा हो तर सपाङ्ग भनिएको राज्यको दृष्टि नपुग्दा राज्य स्वयम् अपाङ्गता भएको बन्न पुग्नु राम्रो संकेत होइन। नागरिकको अभिभावक राज्य नै पञ्च ज्ञानेन्द्रिय मध्ये कुनैले पनि काम नै नगर्ने र निर्जीव जस्तो बन्न पुग्नु नागरिकको दुर्भाग्य हो ।
