लामो समयदेखि बौद्धिक र राजनीतिक वृत्तमा संसदीय निर्वाचन लड्ने उमेर हद घटाउने चर्चा चलिरहेको छ। यो मुद्दा धेरै चर्को छैन, तर समय–समयमा सतहमा आउँछ। आगामी निर्वाचनअघि यो विषय फेरि चर्चामा छ। अन्तर्राष्ट्रिय थिंक ट्यांक, रिसर्च सेन्टरको सुझावसँगै यो बहस फेरि चर्किएको छ। चुनाव लड्न उमेर हद घटाउनुपर्ने वकालत गर्नेहरूले यसबाट राजनीतिमा युवा सहभागिता बढाउने र विश्व युवा जनसंख्या अग्रगामी भएकाले युवाको प्रतिनिधित्व बढाउन आवश्यक रहेको तर्क गर्छन्।
विश्वमा धेरै प्रजातान्त्रिक मुलुक छन् जहाँ १८ वर्षको उमेरमा पनि चुनाव लड्न सकिन्छ। क्यानडा, बेलायत, फ्रान्स, जर्मनी, स्विट्जरल्यान्ड र अष्ट्रेलिया ठूला देशहरू हुन् जहाँ व्यक्ति १८ वर्ष नाघेपछि चुनाव लड्न योग्य हुन्छ। उही समयमा अमेरिका, ब्राजिल र इन्डोनेसियाका केही राज्यहरूमा, चुनाव लड्न न्यूनतम उमेर समूहको रूपमा २१ वर्षको सीमा स्वीकार्य छ।
यसको विपरीत, नेपालमा यो २५ वर्ष हो। जबकि नेपाल ती देशहरूमध्ये एक हो जहाँ सार्वभौमिक वयस्क मताधिकारको परम्परा सुरुदेखि नै महिला र पुरुषको भेदभाव विना अपनाइयो। त्यसपछि सन् १९९१ मा मतदान अधिकारको न्यूनतम उमेर सीमा २१ बाट १८ वर्षमा झारिएको थियो। साथै, १८ वर्षको उमेर ड्राइभिङ जस्ता अन्य धेरै कार्यहरूको लागि मानक मानिएको थियो। त्यसैले चुनाव लड्ने उमेर हद घटाउनुपर्ने आवाज उठेको छ। यस्तो अवस्थामा यसबाट साँच्चै केही फाइदा हुने हो वा अहिलेको व्यवस्था राम्रो हो कि भनेर अनुसन्धान गर्न आवश्यक छ ?
युवालाई राजनीतिसँग जोड्नु जुनसुकै दृष्टिकोणले पनि राम्रो हुनेमा कुनै शंका छैन। यसबाट उनीहरुको आकांक्षा नीति निर्माणमा सजिलै अभिव्यक्त हुनेछ। नेपाली राजनीति र निर्वाचनमा युवाको सहभागिता बुझ्नको लागि केही प्रवृत्ति हेर्नु उपयोगी हुनेछ।
बहुदलीय लोकतन्त्रमा युवा
तर अवस्था सधैं त्यति निराशाजनक थिएन जस्तो कि हामीले सन् १९९१ मा देख्न सक्छौं ३१-४५ उमेर समूहले ३९.९ प्रतिशतमा बहुमत राख्छ, जसले व्यापक युवा मध्यम-उमेर जनसांख्यिकीय सङ्केत गर्छ। यसले युवाको प्रतिनिधित्वलाई प्रमाणित गर्छ। यसको विपरीत, सन् १९८६ मा, ४१-५० उमेर समूह ४५ प्रतिशतमा सबैभन्दा ठूलो भाग प्रतिनिधित्व गर्दछ।
तथ्याङ्कले सन् १९८६ को पंचायत चुनावदेखि १९९१ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनसम्म ३१-४० उमेर समूहको प्रतिनिधित्वमा उल्लेखनीय वृद्धि देखाएको छ, जसले उमेर संरचनामा सम्भावित परिवर्तनको सुझाव दिन्छ। संसदीय निकायको प्रभावशाली ६३ प्रतिशत गठन गर्दै, संसदका सदस्य (सांसदहरू) ४५ वर्ष भन्दा कम उमेरका थिए भन्ने अवलोकन पनि उत्तिकै चाखलाग्दो थियो। यो तथ्याङ्कले राजनीतिक प्रतिनिधित्वमा पुस्ताको परिवर्तनलाई जोड दिन्छ, यसले सुझाव दिन्छ कि विधायिकाको पदमा रहेका व्यक्तिहरूको एक महत्वपूर्ण भाग अपेक्षाकृत युवा थियो, जसले सम्भावित रूपमा नयाँ दृष्टिकोण र समसामयिक दृष्टिकोणलाई संसदीय बहसको अग्रभागमा ल्याउँछ। ४५ वर्षभन्दा कम उमेरका सांसदहरूको यस्तो उच्च अनुपात गतिशील र विकसित राजनीतिक परिदृश्यको सङ्केत हो, जहाँ युवा पुस्ताको नेतृत्वले राष्ट्रको शासन व्यवस्थाको दिशा निर्धारण गर्न प्रमुख र प्रभावकारी भूमिका खेल्छ।
यो तथ्याङ्कले सार्वभौमिक वयस्क मताधिकारको कार्यान्वयन र प्रतिनिधि लोकतन्त्रको स्थापना पछि, राजनीतिक क्षेत्रमा युवा व्यक्तिहरूको सक्रिय संलग्नता र फलस्वरूप, संसदीय मामिलामा उनीहरूको उपस्थितिमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको देखाउँछ। यी जनसांख्यिकीय परिवर्तनहरूले प्रजातान्त्रिक प्रक्रियामा युवा जनसांख्यिकीयहरूको बढ्दो सहभागितालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, जसले नागरिक जिम्मेवारीको उच्च भावना र राजनीतिक सत्ता तथा शक्तिको करिडोरमा उनीहरूको आवाज सुन्ने इच्छालाई संकेत गर्दछ। यो प्रवृत्तिले थप गतिशील र प्रतिनिधि लोकतन्त्रलाई बढावा दिने, नागरिकता गठन गर्ने विविध उमेर समूहलाई प्रोत्साहन र समायोजन गर्न समावेशी राजनीतिक प्रणालीको महत्त्वलाई जोड दिन्छ।
जब हामी सन् १९९४ को मध्यावधि निर्वाचनको नजिक पुग्छौं, संसदको संरचनामा एउटा उल्लेखनीय प्रवृत्ति देखापर्छ। उल्लेखनीय कुरा के छ भने प्रतिनिधिसभामा ३५ वर्ष मुनिका सांसद उल्लेखनीय रूपमा १९ प्रतिशत रहेका छन्। समानान्तरमा, ३५ र ४४ बीचका सांसदहरूले कुल तल्लो सदनको पर्याप्त ४९ प्रतिशत प्रतिनिधित्व गरे। समग्रमा, यसले सङ्केत गर्छ कि ४४ वर्षभन्दा कम उमेरका सांसदहरूको संयुक्त प्रतिनिधित्वले व्यवस्थापिकाको समग्र संरचनाको प्रभावशाली ६६ प्रतिशत भन्दा बढी छ। जनसांख्यिकीमा भएको यो परिवर्तनले संसदीय क्षेत्रभित्रको महत्वपूर्ण पुस्ताको प्रभावलाई सङ्केत गर्छ, जसले यस अवधिमा विधायिकी निर्णयहरूलाई आकार दिने अनुभव र युवावस्थाको जीवन्त मिश्रणलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।
यसबाहेक, यो तथ्याङ्कले एक आकर्षक कथालाई जोड दिन्छ: जसरी देशको लोकतान्त्रिक आधारहरू बलियो हुँदै गयो, संसदको संरचना थप प्रतिनिधित्व र सक्रिय सहभागितातर्फ विकसित हुँदै गयो। ४४ वर्षभन्दा कम उमेरका सांसदहरूको बढ्दो उपस्थिति, पुस्ताको दृष्टिकोण र अनुभवहरूको विस्तृत स्पेक्ट्रम समेटेर, समावेशिताप्रति संसदको समर्पणलाई स्पष्ट रूपमा चित्रण गर्दछ। यसले लोकतान्त्रिक परिदृश्यलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ जहाँ जनसंख्याको फराकिलो क्रस-खण्ड नीति र निर्णयहरू आकार दिनमा संलग्न हुन्छ, जसले गर्दा विधायिका प्रक्रियाको सहभागितामूलक प्रकृतिलाई समृद्ध बनाउँछ।
यो रूपान्तरणले परिपक्व लोकतन्त्रको सारलाई मूर्तरूप दिन्छ, यसले सेवा गर्ने राष्ट्रको विविधता र गतिशीलतालाई प्रतिबिम्बित गर्ने संसदलाई बढावा दिन्छ भन्ने आशा बुद्धिजीवी तथा राजनीतिक चिन्तकहरूमा थियो।
तर, यी घटनाक्रमको वरिपरि रहेको आशावाद सन् १९९९ को चुनावपछि निराशाजनक अवस्थामा पुग्यो। यो निर्णायक चुनावी क्षणको समयमा थियो कि ४५ वर्ष भन्दा कम उमेरका सांसदहरूको प्रतिनिधित्वमा उल्लेखनीय गिरावट आएको थियो, जुन प्रतिनिधिसभाभित्र ४९ प्रतिशतको महत्वपूर्ण थ्रेसहोल्ड भन्दा तल झरेको थियो। यो गिरावटले थप प्रतिनिधिमूलक र समावेशी लोकतान्त्रिक प्रणालीतर्फको यात्रामा सम्भावित धक्कालाई झल्काउँदै संसदीय परिदृश्यमा पुस्ताको विविधता र सहभागिता बढाउने अघिल्लो प्रवृत्तिबाट उल्लेखनीय प्रस्थान गरेको छ। यो टर्निङ प्वाइन्टले लोकतन्त्रभित्रको राजनीतिक प्रतिनिधित्वको गतिशीलतालाई चित्रण गर्न सक्ने बहाव र प्रवाहको गम्भीर अनुस्मारकको रूपमा काम गर्दछ।
गणतन्त्रको चुनौती: लोकतन्त्रमा युवाको घट्दो भागीदारी
थप विविधतापूर्ण संसदीय प्रतिनिधित्वको आकांक्षामा निर्णायक प्रहार २०१८ को चुनावको नतिजासँगै भयो। यस चुनावी माइलस्टोनभित्र, स्थितिले विशेष रूपमा निराशाजनक मोड लियो, एक रूपक ‘कफिनमा किल’ को रूपमा सेवा गर्दै। विधायिकी निकायमा युवा प्रतिनिधित्वको पूर्ण अभाव रहेको सङ्केत गर्दै २५ देखि ३० वर्ष उमेर समूहका एक जना पनि सदस्य निर्वाचित हुन नसकेको परिणामले देखाएको छ। यसबाहेक, ३१ देखि ४० उमेर समूहले मात्र थोरै राम्रो प्रदर्शन गर्यो, यसका सदस्यहरूको मात्र ५ प्रतिशत सिट सुरक्षित गर्न सफल भए। यो कठोर वास्तविकताले संसदीय परिदृश्यभित्र पुस्ताको विविधताको प्रवृत्तिमा प्रतिगमनको सम्बन्धमा जोड दियो, युवा सहभागितालाई पुन: जागृत गर्न र थप प्रतिनिधि लोकतन्त्रको पुनर्स्थापना गर्ने प्रयासहरूलाई पुनरुत्थान गर्नुपर्ने दबाबमा जोड दियो।
२०१८ को चुनावमा देखिएका असफलताहरूको परिप्रेक्ष्यमा, त्यसपछिको २०२२ को चुनावले नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा नयाँ अध्याय ल्यायो। यी चुनावहरूले काठमाडौंमा बालेन शाह र धरानमा हर्क साम्पाङ जस्ता गतिशील र युवा-सञ्चालित व्यक्तित्वहरूको उदयको साक्षी दिए। प्रख्यातिमा तिनीहरूको वृद्धि परिवर्तनशील ज्वारको प्रतीक हो, जसले राष्ट्रका युवाको आकांक्षामा नयाँ जीवन ल्यायो।
यस परिवर्तनकारी क्षणको प्रभाव नेपालको प्रतिनिधिसभाको संरचनामा उल्लेखनीय रूपमा प्रतिबिम्बित भएको थियो। उल्लेखनीय रूपमा, युवाहरूको प्रतिनिधित्वमा उल्लेखनीय सुधार भएको छ, जसले समावेशितातर्फ महत्त्वपूर्ण परिवर्तनलाई जनाउँछ। लगभग २.९१ प्रतिशत निर्वाचित २५-३० उमेर समूहका थिए, जसले विधायिकी निकायमा युवा नेताहरूको उपस्थितिलाई जनाउँछ। थप रूपमा, ११.६ प्रतिशत संसद सदस्यहरू ४० वर्षभन्दा कम उमेरका थिए, जसले राष्ट्रको शासन व्यवस्थालाई आकार दिन युवा आवाजहरूको पुनरुत्थानलाई जोड दिन्छ।
उदाहरणीय सन् २०२२ को चुनावमा बालेन शाह र हर्क साम्पाङ जस्ता गतिशील युवा नेताहरूको उदयबाट देखिएका उल्लेखनीय परिवर्तनहरूले राजनीतिक परिदृश्यमा गहिरो प्रभाव पार्छ। प्रतिनिधिसभामा युवा प्रतिनिधित्वको संख्यात्मक वृद्धि सामान्य देखिन सक्छ, यसले पर्याप्त गुणात्मक परिवर्तनलाई मूर्तरूप दिन्छ। यो विकासले राजनीतिमा युवा सहभागिता विकल्प मात्र नभई कुनै पनि समृद्ध लोकतन्त्रको अपरिहार्य आवश्यकता रहेको जनाउँछ। संख्याभन्दा बाहिर, यसले राष्ट्रको शासन व्यवस्थालाई आकार दिन युवा पुस्ताले खेल्ने निर्णायक भूमिकाको परिवर्तनशील धारणालाई झल्काउँछ। यसले राजनीतिलाई ताजा परिप्रेक्ष्य, नवीन समाधान र आफ्ना साथीहरूको विकासशील आवश्यकता र आकांक्षाहरूसँग गहिरो सम्बन्धको साथ जोड्ने उनीहरूको क्षमताको प्रतीक हो।
यसबाहेक, यसले राजनीतिक प्रणालीमा विश्वास बढाउँछ, अझ बढी नागरिक संलग्नता जगाउँछ र हाम्रो प्रतिनिधि लोकतन्त्रमा विविधता र समावेशिताको महत्त्वपूर्ण महत्त्वलाई जोड दिन्छ। संक्षेपमा, २०२२ को चुनावले राजनैतिक क्षेत्रमा युवाहरूको अपरिहार्यताको बलियो पुष्टिको प्रतिनिधित्व गर्दछ र यो संक्रमण थप गतिशील, प्रतिनिधिमूलक र अग्रगामी शासनको युगमा प्रवेश गर्न तयार छ।
पछिल्ला केही प्रतिनिधिसभाको तस्बिर हेर्दा सांसदको औसत आयु ५७-५८ वर्षको बीचमा हुनेछ। यसले संसद जस्तो व्यवस्थापिकामा युवा जनसङ्ख्याको प्रतिनिधित्व बढ्नुपर्छ भन्ने प्रष्ट हुन्छ। आखिर यो नहुनुको कारण के हो ? पहिलो नजरमा, राजनीतिक दलहरू सबैभन्दा ठूलो दोषी देखिन्छन्। राजनीतिक दलहरूले युवालाई टिकट नदिने गरेका छन्। टिकट दिए पनि मुख्यतया राजनैतिक, पारिवारिक पृष्ठभूमि वा प्रभाव भएकालाई नै दिइन्छ। यस्तो अवस्थामा चुनाव लड्ने न्यूनतम उमेरको हद घटाइयो भने हाम्रो राजनीतिक प्रणालीमा वंशवादको वर्चस्व थपिने ठूलो जोखिम छ। स्वाभाविक रूपमा युवालाई राजनीतिसँग जोड्ने बाटो चुनाव लड्ने न्यूनतम उमेर हद घटाएर जाँदैन, तर यसका लागि राजनीतिक दलहरूले आफ्नो सोच र दृष्टिकोणमा व्यापक परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन्छ।
राजनीतिमा युवा सहभागिता बढाउन राजनीतिक दलहरू साँच्चै गम्भीर छन् भने उनीहरूले धेरै तहमा कदम चाल्नुपर्छ। सबैभन्दा पहिले सरकारले युवाको मापदण्ड परिवर्तन गर्नुपर्छ। हाल ४०-४५ वर्ष उमेरका मानिसलाई पनि जवान मानिन्छ। यो स्केल घटाउनुपर्छ। दलहरूले आफ्नो संगठनात्मक संरचनामा युवालाई बढी स्थान दिनुपर्छ। ठूला राजनीतिक दलका युवा एकाइहरूको लगाम पनि वयस्कताको दहमा उभिएका नेताहरूको हातमा रहेको देखिन्छ। राजनीतिक दलहरूले पनि आफ्ना विद्यार्थी संगठनका लागि अधिकतम उमेर सीमा तोक्नुपर्नेछ। ३० वर्षभन्दा माथिका व्यक्तिलाई यसमा स्थान नदिएको भए राम्रो हुन्छ।
राजनीतिक दलसँगै नागरिक समाजले पनि मतदानमा युवा सहभागिता बढाउन पहल गर्नुपर्छ। भोटिङ प्रवृत्तिले देखाउँछ कि १८ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका मानिसले यसमा अनास्था देखाउँछन्। यो उमेर समूहका युवाहरू पढाइ वा कामका लागि मतदाता सूचीमा परेको ठाउँबाट बाहिर हुनु यसको मुख्य कारण हो। भोट हाल्न मात्रै आफ्नो जन्मस्थल जान पाएका छैनन्। युवाको राजनीतिप्रति मोहभंग यहींबाट सुरु हुन्छ।
त्यसैले राजनीतिक दल र निर्वाचन आयोगले विभिन्न कारणले आफ्नो जन्मभूमि बाहिर बसोबास गर्दै आएका युवाले कुनै अवरोध विना मतदान गर्न सक्ने बाटो खोज्नुपर्छ। युवाहरु मतदानमा सहभागी हुँदा उनीहरुको राजनीतिप्रतिको दृष्टिकोण पनि गम्भीर र संवेदनशील हुनेछ। उनीहरुमा नेतृत्वको स्वाभाविक भावना पनि विकास हुनेछ। यसतर्फ पहिले प्रभावकारी कदम चाल्नुपर्छ, त्यसपछि मात्र चुनाव लड्ने न्यूनतम उमेर घटाउने विचार अघि बढाउनुपर्छ।
युवा सशक्तीकरण: अगाडिको बाटो
युवा र राजनीति— दुवै गज्जबका शब्द हुन् र एकअर्काको सहयोगी पनि छन्। तर अचम्मको कुरा यो हो कि दुवै एकअर्का विरुद्ध प्रयोग भएका छन्। युवा विरुद्धको राजनीति, राजनीति विरुद्ध युवा– कसरी ? आज युवाहरूले राजनीति विरासत, धनी र अपराधीहरूको काम भएको महसुस गर्छन्। जबकि राजनीति भनेको हाम्रो वरपरका समस्या बुझ्न र तिनको समाधानका लागि आवश्यक नेतृत्वसँग सम्बन्धित छ। यसरी युवाको मनमा सृजना भएको यो भ्रमले राजनीतिलाई धेरै नोक्सान पुर्याएको छ। सक्षम र उत्साही युवाहरू यो काममा आउन छाडेका छन्। अर्कोतर्फ हामी वरपरका युवाहरू विरुद्ध प्रयोग भइरहेको फोहोरी राजनीति सजिलै देख्न सक्छौं। राजनीतिमा लागेका धेरै युवाले राजनीतिलाई धार्मिक कट्टरता, ठूला नेताको चाप्लुसी, स्थानीय हिंसा र छोटो समयमा कुनै न कुनै रूपमा चर्चित हुने निराशालाई मात्र ठानेका छन्। जाहेर छ, यी दुई शब्दहरू एकअर्काको सहयोगी हुनुपर्छ, तर अहिले तिनीहरू एकअर्काको विरोधी बनाइएका छन्।
लोकतान्त्रिक राजनीतिक सिद्धान्तको दायरामा, एउटा मौलिक सिद्धान्तले राजनीतिक परिदृश्यमा युवा जनसांख्यिकीयको बढ्दो प्रतिनिधित्व आन्तरिक रूपमा युवाको बढ्दो सहभागिताको खेतीमा निर्भर हुन्छ, जुन राजनीतिक चेतनाको बृहत्तर निर्माणसँग जोडिएको घटना हो। यो सैद्धान्तिक प्रस्तावले युवा प्रतिनिधित्व, राजनीतिक संलग्नता र चेतनाका क्षेत्रहरू बीचको जटिल अन्तरक्रियालाई जोड दिन्छ, जसको माध्यमबाट यी अन्तरसम्बन्धित पक्षहरूले प्रजातान्त्रिक राजनीतिको जीवन्तता र समावेशितालाई आकार दिनका जटिल संयन्त्रहरूमा व्याख्या गर्दछ।
यसको मूलमा, यो प्रस्तावले राजनीतिक प्रक्रियाहरूमा युवाहरूको उपस्थिति, मतदानको कार्यदेखि नागरिक समाज र राजनीतिक संगठनहरूमा सक्रिय संलग्नतासम्म, तीव्र राजनीतिक चेतनाको आधारशिलाद्वारा रेखदेख गर्दा मात्र महत्त्वपूर्ण रूपमा बलियो बनाउन सकिन्छ भन्ने कुरामा जोड दिन्छ। राजनीतिक चेतना, राजनीतिक प्रणाली, मुद्दा र तिनका असरहरूको सूक्ष्म समझको रूपमा व्याख्या गरिएको, सार्थक युवा सहभागिताको लिवरको आधारको रूपमा काम गर्दछ। यसले प्रजातान्त्रिक ढाँचा भित्र युवा संलग्नताको अग्रदूत, उत्प्रेरक र मोड्युलेटरको रूपमा कार्य गर्दछ।
सुशासन, सार्वजनिक नीति र राष्ट्र, समाज वा समुदायलाई घेरेका विविध सामाजिक-राजनीतिक सरोकारहरू बुझ्नको लागि आवश्यक ज्ञान, सीप र आलोचनात्मक चतुरताका साथ युवा व्यक्तिहरूलाई आत्मसात् गरेर, सिद्धान्तले युवाहरू बढी उपयुक्त छन् भन्ने कुरा पुष्टि गर्छ। राजनीतिक प्रक्रियाहरूमा उनीहरूको सहभागिताको गहिरो प्रभावहरू बुझ्नुहोस्। यसबाहेक, यस्तो राजनीतिक ज्ञानले युवाहरूमा एजेन्सी, आत्म-प्रभावकारिता र सशक्तीकरणको भावनालाई बढावा दिन्छ, जसले उनीहरूको राजनीतिको सामूहिक भाग्यलाई आकार दिन सक्रिय सरोकारवालाहरूको रूपमा आफ्नो भूमिकाहरू पहिचान गर्न अनुमति दिन्छ।
यस सैद्धान्तिक निर्माणमा, युवा सहभागिता एक परिमाणात्मक माध्यमको रूपमा देखा पर्दछ जसको माध्यमबाट राजनीतिक चेतनालाई कार्यमा रूपान्तरण गरिन्छ। राजनीतिक गतिविधिमा सक्रिय संलग्नता, चाहे त्यो चुनावी प्रक्रिया, वकालत, तल्लो तहको परिचालन वा मुद्दामा आधारित आन्दोलन हो, नागरिक चेतनाको अभिव्यक्ति र परिवर्तनलाई प्रभाव पार्ने संयन्त्र दुवै हुन्छ। यो सहभागितामूलक संलग्नताको माध्यमबाट युवाहरूले आफ्नो आवाजलाई मात्र बढाउँदैन तर सार्वजनिक बहस र नीति निर्माणको रूपरेखालाई पनि प्रभाव पार्छ, जसले गर्दा बृहत् राजनीतिक क्षेत्रमा उनीहरूको प्रतिनिधित्वलाई बलियो बनाउँछ।
अन्ततः यो सैद्धान्तिक दावीले राजनीतिक चेतना, युवा सहभागिता र बढ्दो प्रतिनिधित्व बीचको सहजीवन सम्बन्धलाई जोड दिन्छ। प्रजातान्त्रिक परिवेशमा यसले समाजको प्रगतिका वास्तुकार र लोकतान्त्रिक जीवन्तताका अभिकर्ताका रूपमा युवाहरूको वास्तविक सम्भावनालाई साकार पार्न यी आयामबीचको गतिशील तालमेल अपरिहार्य छ भनी ठान्दछ। राजनीतिक ज्ञानको संस्कृतिलाई बढावा दिएर र बलियो युवा सहभागितालाई प्रोत्साहित गरेर, समाजहरूले प्रतिनिधित्वको कमीलाई पूरा गर्न सक्छ जुन प्राय: युवा जनसांख्यिकीय विशेषताहरू हुन्छन्, जसले गर्दा समावेशिताको लोकतान्त्रिक आदर्शलाई अगाडि बढाउन र भविष्यका विविध आवाज राजनीतिक शासनको कपडामा बुनेको सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
from Online Khabar https://ift.tt/yr8MUJx
No comments:
Post a Comment